استاندارد حسابداری شماره 21 | حسابداری اجاره ها

منظور از استاندارد حسابداری شماره ۲۱ چیست؟ اجاره به عنوان یکی از روشهای تأمین مالی برای تحصیل داراییهای ثابت از مدت ها پیش در بسیاری از کشور ها و از جمله ایران مورد استفاده قرار گرفته است. در چند سال اخیر، صنعت لیزینگ که فعالیت اصلی ان بر پایه اجاره به شرط تملیک است، در ایران از رشد مناسبی برخوردار بوده است.
این شیوه تأمین مالی از انعطاف پذیری بالایی برخوردار است و اغلب برای اجاره دهنده (موجر) و اجاره کننده(مستاجر) دارای مزایای اقتصادی می باشد.
اجاره کننده از طریق انعقاد قرارداد اجاره قادر است از ظرفیت تأمین مالی بالایی حتی تا میزان کل ارزش منصفانه دارایی بهره مند گردد، درحالی که در قراردادهای خرید اعتباری، خریدار معمولا باید بخشی از بهای معامله را به صورت نقدی بپردازد.
در این مطلب از سرای حسابدار به بررسی دقیق تر استاندارد حسابداری شماره ۲۱ یعنی حسابداری اجاره ها میپردازیم. برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتهای این بخش همراه ما باشید.

بیشتر بخوانید: استاندارد حسابداری شماره ۴ | ذخاير، بدهی های احتمالی و دارایی های احتمالی

تعاریف مربوط به استاندارد شماره ۲۱

در استاندارد حسابداری شماره ۲۱ اصطلاحاتی وجود دارد که تعاریف آن به شرح زیر است:

تعریف اجاره در استاندارد شماره ۲۱:

موافقتنامه ای است که به موجب آن، اجاره دهنده درقبال دریافت مبلغ یا مبالغ مشخصی حق استفاده از دارایی را برای مدت مورد توافق به اجاره کننده واگذار می کند.

تعریف اجاره سرمایه ای در استاندارد شماره ۲۱:

اجاره ای که به موجب ان تقریبا تمام مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی به اجاره کننده منتقل می شود و مالکیت دارایی ممکن است نهایتا انتقال یابد یا انتقال نیابد

بیشتر بخوانید: آموزش استانداردهای حسابداری

تعریف اجاره عملیاتی در استاندارد شماره ۲۱:

به اجاره ای غیر از اجاره سرمایه ای اطلاق می شود.

تعریف اجاره غیرقابل فسخ در استاندارد شماره ۲۱ :

نوعی اجاره است که تنها در موارد زیر قابل فسخ است:

الف. وقوع برخی پیشامدهای احتمالی بعید
ب. با مجوز اجاره دهنده
ج. انعقاد قرارداد جدید اجاره برای همان دارایی یا دارایی مشابه، بین همان اجاره کننده و اجاره دهنده، یا
د. پرداخت مبلغ اضافی توسط اجاره کننده، به گونه ای که در آغاز اجاره در رابطه با استمرار اجاره اطمینانی معقول وجود داشته باشد.

تعریف آغاز اجاره در استاندارد حسابداری شماره ۲۱ :

تاریخ در اختیار گرفتن دارایی یا آغاز تعلق گرفتن اجاره بها، هر کدام مقدم است.

تعریف دوره اجاره در استاندارد حسابداری شماره ۲۱ :

دوره غیر قابل فسخی است که اجاره کننده، دارایی مورد نظر را برای آن دوره اجاره کرده است به اضافه هر مدت زمان دیگری که اجاره کننده اختیار دارد اجاره آن دارایی را با پرداخت یا بدون پرداخت مبلغ اضافی ادامه دهد و در آغاز اجاره اطمینان معقولی وجود داشتع باشد که اجاره کننده از این اختیار استفاده خواهد کرد.

تعریف حداقل مبالغ اجاره در استاندارد حسابداری شماره ۲۱ :

مبالغی که اجاره کننده باید در طول دوره اجاره بپردازد یا از وی انتظار می رود که پرداخت کند (به استثنای مخارج مالیات، نگهداری دارایی و خدمات که به عهده اجاره دهنده است) به اضافه:

الف. در ارتباط با اجاره کننده، هر مبلغی که توسط وی یا هر شخص وابسته به وی تضمین شده است، یا
ب. در ارتباط با اجاره دهنده، هر گونه ارزش باقیمانده که پرداخت آن توسط اجاره کننده یا شخص ثالثی به اجاره دهنذده تضمین شده باشد.

با این حال، چنانچه اجاره کننده اختیار داشته باشد دارایی مورد اجاره را به قیمتی خریداری کند که انتظار رود به مراتب کمتر از ارزش منصفانه آن در زمان قابل استفاده بودن اختیار خرید باشد و در آغاز قرارداد نیز اطمینان معقولی درباره استفاده از این اختیار وجود داشته باشد، حداقل مبلغ اجاره عبارت از حداقل اجاره بهای قابل پرداخت در طول دوره اجاره به اضافه مبلغ مورد نیاز برای استفاده از اختیار خرید مزبور است.

بیشتر بخوانید: بهترین موسسه حسابداری در اصفهان

عمر اقتصادی چیست؟

عبارت است از:
الف. مدت زمانی که انتظار می رود یک دارایی از لحاظ اقتصادی توسط یک یا چند کاربر قابل استفاده باشد، یا
ب.تعداد تولید یا واحدهای مشابهی که انتظار می رود در فرایند استفاده از دارایی توسط یک یا چند استفاده کننده کسب شود.

عمر مفید در استاندارد حسابداری شماره ۲۱ چیست؟

مدت زمانی که انتظار می رود منافع اقتصادی دارایی مورد اجاره توسط واحد تجاری مصرف شود. این دوره از ابتدای دوره اجاره شروع می شود و متأثر از محدودیتهای زمانی مندرج در قرارداد اجاره نیست.

ارزش یاقیمانده تضمین شده چیست؟

الف. در مورد اجاره کننده، آن بخش از ارزش باقیمانده دارایی که توسط اجاره کننده یا شخص وابسته به وی تضمین گردیده است (مبلغ تضمین شده حداکثرمبلغی است که می تواند تحت هر شرایطی قابل پرداخت باشد)، و
ب. در مورد اجاره دهنده، آن بخش از ارزش باقیمانده دارایی که توسط اجاره کننده یا شخص ثالثی تضمین شده است.

ارزش باقیمانده تضمین نشده

آن بخش از ارزش باقیمانده دارایی که اجاره دهنده نسبت به تحقق آن اطمینان کافی ندارد یا تنها توسط شخص وابسته به اجاره دهنده تضمین شده است.

سرمایه گذاری ناخالص در اجاره

مجموع حداقل میبالغ اجاره مربوط به اجاره سرمایه ای از دید اجاره دهنده و هرگونه ارزش باقیمانده تضمین نشده ای که به وی تعلق می گیرد.

درآمد مالی کسب نشده

عبارت است از تفاوت بین:
الف. مجموع حداقل مبالق اجاره مربوط به قرارداد اجاره سرمایه ای از دید اجاره دهنده و هرگونه ارزش باقیمانده تضمین نشده ای که به وی تعلق می گیرد، و
ب. ارزش فعلی مبلغ یاد شده در بند “الف” با نرخ ضمنی سود تضمین شده اجاره.

سرمایه گذاری خالص در اجاره

سرمایه گذاری ناخالصر در اجاره پس از کسر درآمد مالی کسب نشده.

نرخ ضمنی سود تضمین شده اجاره:

نرخ تنزیلی که در آغاز اجاره، سبب شود مجموع ارزش قعلی حداقل مبالغ اجاره و ارزش باقیمانده تضمین نشده دارایی با ارزش منصفانه دارایی مورد اجاره برابر شود.

بیشتر بخوانید: بهترین مشاور مالیاتی در اصفهان | بهترین وکیل مالیاتی در اصفهان

ارزش منصفانه

مبلغی که خریداری مطلغ و مایل و فروشنده ای مطلغع و مایل می تواند در معامله ای حقیقی و در شرایط عادی، یک دارایی را در ازای مبلغ مزبور باغ یکدیگر مبادله کنند.
(ارزش منصفانه دارایی در آغاز اجاره معمولا قیمت فروش عادی آن پس از کسر تخفیفات تجاری یا عمده فروشی است.زمانی که اجاره دهنده ، تولیدکننده یا فروشنده نیستف ارزش منصفانه دارایی در آغاز اجاره معمولا برابر بهای تمام شده آن برای اجاره دهنده است، مگر اینکه بین زمان تحصیل دارایی توسط اجاره دهنده و آغاز اجاره فاصله زیادی باشد که در این صورت ارزش منصفانه باتوجه به شرایط حاکم بر بازار در زمان آغاز اجاره تعیین می شود. بنابراین،ارزش منصفانه ممکن است بیشتر از بهای تمام شده یا مبلغ دفتری دارایی یا با آن برابر باشد.)

مخارج مستقیم اولیه

مخارجی نظیر مخارج حقوقی و حق العمل که به طور معمول در مراحل انجام مذاکره و انعقاد قرارداد واقع می شود.
این مخارج عموما شامل (۱) مخارج انعقاد قرارداد اجاره با اشخاص ثالث مستقل که مستقیما مربوط به تحصیل اجاره مزبور است و در صورت عدم انعقاد قرارداد اجاره اجتناب پذیر است و (۲) مخارج دخاصی است که مستقیما به فعالیتهای معین انجام شده توسط اجاره دهنده در رابطه با آن اجاره مربوط است،
مثل ارزیابی وضعیت مالی آتی اجاره کننده، اخذ تضمین و وثائق و تنظیم قرارداد اجاره.

نرخ فرضی استقراض برای اجاره کننده

نرخ سود تضمین شده ای است که اجاره کننده ناگزیر می بود برای یک اجاره مشابه پرداخت کند یا در صورت عدم امکان تعیین آن، نرخی که اجاره کننده ناگزیر می بود در آغاز اجاره برای دریافت وامی با شرایط بازپرداخت و تضمین مشابه جهت استقراض مورد نیاز برای خرید دارایی مورد نظر محتمل شود.

ارزش باقیمانده دارایی مورد اجاره

ارزش منصفانه برآوردی دارایی در آغاز دوره اجاره که اجاره دهنده انتظار دارد در پایان دوره اجاره بدست آورد.

فروش و اجاره مجدد

در این نوع قرارداد اجاره، مالک دارایی، دارایی خود را میفروشد و همزمان آن را اجاره میکند.

ماهیت اجاره چیست؟

اجاره قراردادی است که به موجب آن اجاره دهنده حق استفاده از یک دارایی ثابت مشهود یا دارایی نامشهود را برای یک دوره زمانی معین در قبال دریافت اجاره بها به شخص حقیقی یا حقوقی (اجاره کننده) واگذار می نمایند. باغ توجه به قراردادی که بین اجاره دهنده و اجاره کننده منعقد میگردد، اجاره کننده حق استفاده از دارایی مورد اجاره را با پرداخت اجاره بها تحصیل می نماید.

بیشتر بخوانید: آموزش تعریف حساب در نرم افزار پارسیان

مزایای اجاره:

اجاره ممکن است برای تولید کننده این امکان را فراهم سازد که فروش محصولات خود را تا حد قابل توجهی افزایش دهد.
اجاره در صورتی که از عملیاتی باشد از هرگونه افزایش در نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام جلوگیری می کند و منجر به کاهش ظرفیت استقراضی اجاره کننده نیز نمی شود.

3.قرارداد اجاره، مزایای مالیات بردرآمد را برای طرفین قرارداد فراهم می آورد.
4.اجاره در حل بحران کمبود نقدینگی اجاره کننده کمک می نماید.
5.قرارداد اجاره این امکان را فراهم می سازد تا مخاطرات ناباب شدن داراییها و نگهداری داراییهای بلا استفاده کاهش یابد.
6.قرارداد اجاره در مقایسه با سایر قراردادهای استقراضی انعطاف پذیرتر است و محدودیت کمتری را برای اجاره کننده ایجاد می کند.

طبقه بندی اجاره

طبقه بندی اجاره ها بر حسب شرایط مقرر در معاملات اجاره صورت میگیرد. براساس استانداردف نوع اجاره به محتوای معامله و نه شکل قرارداد بستگی دارد. طبق استاندارد، معیار اصلی طبقه بندی اجاره ها، میزان مخاطرات و میزایای ناشی از مالکیت است که به اجاره دهنده یا اجاره یا اجاره کننده تعلق می گیرد.
مخاطرات ناشی از مالکیت مانند امکانوقوع زیان ناشی از ظرفیت بلا استفاده یا ناباب شدن و کاهش در بازه دارایی با تغییر شرایط اقتصادی است. مزایای ناشی از مالکیت نیز می تواند شامل انتظار عملیات سودآور در طول عمر اقتصادی دارایی و هر گونه سود حاصل از افزایش دارایی یا تحقق ارزش باقیمانده باشد.

با توجه به مبنای مذکور، اجاره ها از نظر اجاره دهنده و اجاره کننده و دو طبقه تقسیم می شود:
1-اجاره سرمایه ای
2-اجاره عملیاتی
اجاره ای به عنوان اجاره سرمایه ای طبقه بندی می شود که به موجب آن تقریبا تمامی مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی منتقل شود. چنین اجاره ای معمولا غیر قابل فسخ است و اجاره دهنده نسبت به بازیافت سرمایه و بازدهی مناسب سرمایه گذاری خود اطمینان دارد.
در بند ۸ استاندارد، نمونه شرایطی ذکر شده که بر اساس آن معمولا اجاره به عنوان اجاره سرمایه ای طبقه بندی می شود.
بر اساس این بند به نظر می رسد در صورتی که قرارداد اجاره حداقل یکی از شرایط زیر را داشته باشد بعنوان اجاره سرمایه ای و در غیر این صورت به عنوان اجاره عملیاتی طبقه بندی می گردد.

الف) طبق قرارداد اجاره، مالکیت دارایی در پایان دوره اجاره به جاره کننده منتقل شود (اجاره به شرط تملیک)،

ب) اجاره کننده اختیار داشته باشد که دارایی مورد اجاره را در تاریخ اعمال اختیار خرید به قیمتی که انتظار می رود به مراتب کمتر از ارزش منصفانه دارایی در آن تاریخ باشد خریداری کند و در آغاز و در آغاز اجاره انتظار معقولی وجود داشته باشد که اجاره کننده از این اختیار استفاده خواهد کرد،

ج) دوره اجاره حداقل ۷۵ درصد عمر اقتصادی دارایی را در برگیرد، حتی اگرمالکیت دارایی نهایتا منتقل نشود،
د) ارزش فعلی حداقل مبالغ اجاره در آغاز اجاره حداقل برابر با ۹۰ درصد ارزش منصفانه دارایی مورد اجاره باشد،و
ه) دارایی مورد اجاره دارای ماهیت خاصی باشد به گونه ای که تنها اجاره کننده بتوان بدون انجام تغییرات قابل ملاحظه، از آن استفاده کند.

از آنجا که نوع اجاره در آغاز اجاره تعیین می شود، در آن موقع باید به وجود یا عدم وجود شرایط فوق اطمینان حاصل کرد.

بیشتر بخوانید: انواع مرخصی در قانون کار

کلام پایانی

در این مطلب از سرای حسابدار به بررسی استاندارد حسابداری شماره 21 یعنی حسابداری اجاره ها پرداختیم و اصطلاحات مربوط به این استاندارد را برای شما توضیح دادیم. امیدواریم مطالب این بخش برای شما مفید بوده باشد و به تمام سوالات شما در مورد استاندارد شماره 21 (حسابداری اجاره ها) پاسخ داده باشیم.
ممنون که تا پایان این بخش همراه ما بودید. راستی اگر سوالی درمورد این استاندارد حسابداری دارید می توانید در قسمت ثبت نظر برای ما بنویسید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده می شود.