استاندارد حسابداری شماره 4 | استاندارد ذخاير و بدهی ها احتمالی

هدف استاندارد حسابداری شماره 4 اطمینان از بکارگیری معیارهای شناخت و مبانی اندازهگیری مناسب در مورد ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی و نیز نحوه افشای اطلاعات در یادداشتهای توضیحی برای درک بهتر ماهیت، زمان بندی و مبلغ آنها توسط استفاده کنندگان است.

در این استاندار اصطلاح ذخیره برای بدهیهای به کار میرود که زمان تسویه و یا تعیین مبلغ آن با ابهام نسبتا قابل توجه توأم است و معمولا به آنها بدهیهای برآوردی گفته میشود. ذخایر، بدهیهای واحد تجاری می باشند، زیرا مستلزم خروج منافع اقتصادی از واحد تجاری هستند.

اصطلاح ذخیره برای مواردی مانند کاهش ارزش داراییها و ذخیره مطالبات مشکوک الوصول نیز بکار میرود که مبلغ دفتری داراییها را تعدیل می کند. این گونه اقلام مشمول این استاندارد نیست.

بدهیهای احتمالی، تعهدات غیر قطعی هستند که شناسایی نمی‌شوند و در صورتی افشا میشود که احتمال وقوع آنها بعید نباشد.

داراییهای احتمالی، داراییهای غیرقطعی هستند و در صورتی در یادداشتهای توضیحی افشا میشوند که ورود منافع اقتصادی آنها به واحد تجاری محتمل باشد. چنانچه تحقق درآمد تقریبا قطعی باشد، دارایی مربوط احتمالی نیست و شناسایی آن لازم است.

در این راهنما از سایت سرای حسابدار ضمن تعریف و توضیح ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی، معیارهای شناخت، اندازهگیری و نحوه افشای آنها با ذکر مثال تشریح میشود.

بیشتر بخوانید: قوانین حقوق و دستمزد که هر حسابدار باید بداند

تعاریف استاندارد حسابداری شماره 4

در زیر تعاریفی از استاندارد حسابداری شماره 4 یعنی استاندارد ذخایر و بدهي‌هاي احتمالي برای شما آورده ایم:

تعریف ذخیره در استاندارد حسابداری شماره 4

نوعی بدهی است که زمان تسویه و یا تعیین مبلغ آن توأم با ابهام نسبتا قابل توجه است.

تعریف بدهی در استاندارد حسابداری شماره 4

تعهد انتقال منافع اقتصادی توسط واحد تجاری ناشی از معاملات یا سایر رویدادهای گذشته است.

تعریف رویداد تعهدآور در استاندارد حسابداری شماره 4

رویدادی است که تعهدی قانونی یا عرفی ایجاد میکند، به گونه ای که واحد تجاری ملزم به تسویه آن باشد.

تعریف تعهد قانونی در استاندارد حسابداری شماره 4

تعهدی است که قرارداد یا الزامات قانونی ناشی می شود.

بیشتر بخوانید: آموزش استانداردهای حسابداری

تعریف تعهد عرفی در استاندارد حسابداری شماره 4

تعهدی است ناشی از اقدامات واحد تجاری در مواردی که واحد تجاری با توجه به نحوه عمل خود در گذشته، سیاستهای اعلام شده یا آئین نامههای جاری کاملا مشخص، به سایر اشخاص نشان داده است که مسئولیتهای خاصی را خواهد پذیرفت، و در نتیجه، واحد تجاری انتظاری بجا برای آنها ایجاد کرده است که مسئولیتهای خود را ایفا خواهد کرد.

تعریف بدهی احتمالی در استاندارد حسابداری شماره 4

الف. تعهدی غیرقطعی است که از رویدادهای گذشته ناشی می شود و وجود آن تنها از طریق وقوع یا عدم وقوع یک یا چند رویداد نامشخص آتی که بطور کامل در کنترل واحد تجاری نیست، تایید خواهد شد،

ب. تعهدی فعلی است که از رویدادهای گذشته ناشی می شود اما به دلایل زیر شناسایی نمیشود.

1) خروج منافع اقتصادی برای تسویه تعهد محتمل نیست.

2) مبلغ تعهد را نمی توان با قابلیت اتکای کافی اندازه گیری کرد.

تعریف دارایی احتمالی در استاندارد حسابداری شماره 4

یک دارایی غیرقطعی است که از رویدادهای گذشته ناشی میشود و وجود آن تنها از طریق وقوع یا عدم وقوع یک چند رویداد نامشخص آتی که بطور کامل تحت کنترل واحد تجاری نیست، تایید خواهد شد.

تعریف قرارداد زیانبار در استاندارد حسابداری شماره 4

قراردادی است که در آن مخارج غیرقابل اجتناب آن برای ایفای تعهدات ناشی از قرارداد، بیش از منافع اقتصادی مورد انتظار آن قرارداد است.

تعریف تجدید ساختار در استاندارد حسابداری شماره 4

برنامه ای است که توسط مدیریت طراحی و کنترل می شود و در دامنۀ فعالیت واحد تجاری و یا شیوه انجام آن فعالیت تغییرات بااهمیتی ایجاد می کند.

بیشتر بخوانید: روش محاسبه مالیات شرکت های ورشکست شده و منحل شده

تفاوت ذخایر و سایر بدهیها

طبق تعریف، ذخایر بدهیهایی است که زمان تسویه و یا تعیین مبلغ آن با ابهام نسبتا قابل توجه توأم است. برای مثال، با توجه به تعریف، ذخایر را می توان از سایر بدهیها، مانند حسابهای پرداختنی تجاری و سایر حسابها و اسناد پرداختنی، متمایز کرد.

حسابهای پرداختنی تجاری، بدهی بابت خرید کالاها و دریافت خدماتی است که به صورتحساب آن دریافت شده به طور رسمی با فروشنده در مورد مبلغ و زمان پرداخت

مابهازای ان توافق گردیده است. بنابراین وجه تمایز حسابهای پرداختنی تجاری با ذخایر در این است که در حسابهای پرداختنی، مبلغ با توجه به صورتحساب و زمان پرداخت نیز از طریق توافق با فروشنده مشخص شده است.

گروهی دیگر از بدهیها، بابت کالاها یا خدمات دریافت شدهای است که صورتحساب آن دریافت نشده یا به طور رسمی با فروشنده در مورد مبلغ و زمان تسویه آن توافق نشده است.

در بعضی موارد برای تعیین مبلغ یا زمان تسویه چنین بدهیهایی، انجام برآورد لازم است، اما میزان ابهام در رابطه با این بدهیها به مراتب کمتر از ذخایر است.

بدهی آب و برق مصرفی تا پایان دوره مالی که صورتحساب آن هنوز دریافت نشده، نمونه ای از این نوع بدهیها است.

گرچه در عمل اصطلاح ذخیره برای این نوع بدهیها نیز استفاده می شود، اما اصطلاح ذخیره در استاندارد شماره 4 برای بدهیهایی بکار می رود که با تعریف مندرج در آن انطباق داشته باشد.

ذخیره مزایای پایان خدمت کارمنان، ذخیره تضمین محصولات و ذخیره برای مخارج تجدید ساختار نمونههایی از اینگونه بدهیها می باشد.

رابطه بین ذخایر و بدهیهای احتمالی

هر چند برآورد ذخایر به دلیل نامشخص بودن زمان تسویه و یا مبلغ آن، توأم با احتمال است اما اصطلاح “احتمالی” در مورد بدهیها و داراییهایی بکار می رود که شناسایی نمی شود، زیرا وجود آنها تنها از طریق وقوع یا عدم وقوع یک یا چند رویداد نامشخص آتی که بطور کامل تحت کنترل واحد تجاری نیست، تأیید

میگردد. بعلاوه اصطلاح بدهی احتمالی برای بدهیهایی بکار می رود که معیارهای شناخت را احراز نمی کنند.

معیارهای شناخت ذخیره

طبق استاندار شماره 4، منظور از ذخیره، بدهیهایی است که زمانبندی و یا مبلغ آن نامشخص میباشد. ذخیره تنها زمانی شناسایی میگردد که معیارهای زیر احراز شود:

*واحد تجاری تعهدی فعلی (قانونی یا عرفی) در نتیجه رویدادهای گذشته داشته باشد،

*خروج منافع اقتصادی برای تسویه تعهد محتمل باشد

*مبلغ تعهد به گونه ای اتکاپذیر قابل برآورد باشد.

ذخایر، بعنوان بدهیهای برآوردی تلقی می شوند که ناشی از اقدامات، رویدادها یا شرایطی هستند که پیش از تاریخ ترازنامه یا هم زمان با آن واقع شده‌اند، اما تحقق آنها به وقوع رویدادهایی بستگی دارد که در آینده روی می دهند. بدیهی است در صورتی که معیار های مذکور وجود نداشته باشد، ذخیره ای شناسایی نمی‌شود.

تعهد فعلی

تعهد فعلی، بدهی قطعی یا محتمل واحد تجاری در تاریخ ترازنامه است. در اغلب موارد روشن است که آیا رویداد گذشته به تعهد فعلی منجر شده است یا خیر. با این حال، در مواردی نادر، مانند دعاوی حقوقیف ممکن است در مورد اینکه رویدادهای خاصی واقع یا اینکه آن رویدادها منجر به تعهد فعلی شود، اختلاف نظر وجود داشته باشد.

در این موارد واحد تجاری با درنظر گرفتن تمام شواهد در دسترس، شامل نظرات کارشناسان، وجود تعهد فعلی را در تاریخ ترازنامه مشخص می کند. شواهد موردنظر، شامل شواهد اضافی است که از طریق رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه بدست می آید. براساس شواهد:

الف. اگر احتمال وجود تعهد فعلی در تاریخ ترازنامه زیاد باشد، در صورت احراز معیارهای شناخت،واحد تجاری ذخیره شناسایی می کند.

ب. در صورتی که احتمال وجود تعهد فعلی در تاریخ ترازنامه زیاد نباشد، واحد تجاری بدهی احتمالی را افشا میکندا مگر اینکه امکان خروج منافع اقتصادی بعید باشد. موارد افشا که در بند 76 استاندارد ذکر شده شامل شرح مختصری از ماهیت بدهی احتمالی، برآورد اثر مالی ان، موارد ابهام مربوط به مبلغ یا زمانبندی خروج منافع اقتصادی و امکان هرگونه جبران مخارج، در صورت امکان است. دعاوی حقوقی، نمونه ای از این موارد است.

بیشتر بخوانید: انواع مرخصی باحقوق و بدون حقوق

رویداد گذشته

رویداد گذشتهای که منجر به تعهد فعلی شود رویداد تعهدآور نامیده میشود. اما همه رویدادهای گذشته منجر به تعهدات فعلی نمیشوند. طبق استاندارد فقط رویدادهایی نعهداور تلقی میشوند که واحد تجاری هیچ راه کار عملی، جز تسویه تعهدات ایجاد شده از طریق این رویداد نداشته باشد. این وضعیت در موارد زیر واقع می شود:

الف. الزام قانونی برای تسویه تعهد وجود داشته باشد، یا

ب. در تعهد عرفی،رویداد موردنظر (که ممکن است ناشی از اقدام واحد تجاری باشد) انتظاراتی موجه مبنی بر ایفای تعهد واحد تجاری در اشخاص دیر ایجاد کند.

همچنین تعهداتی که ناشی از رویدادهای گذشته و مستقل از اقدامات آتی واحد تجاری (یعنی انجام فعالبیتهای آتی) است به عنوان ذخیره شناسایی میشود. نمونه چنین تعهداتی، شامل مخارج پاکسازی یا جرائم تخریب محیط زیست است.

این موارد رویدادهای تعهدآوری هستند که واحد تجاری باید برای آن ذخیره شناسایی کند، یا واحد تجاری باید به میزان تعهد خود برای هزینههای رفع آلودگی در سالهای آتی (مانند برچیدن تأسیسات نفتی یا نیروگاههای هسته ای) ذخیره در نظر بگیرد.

با این حال در صورتی که واحد تجاری بتواند از طریق اقداماتی، مانند نصب فیلتر از مخارج آتی جلوگیری بعمل آورد، گرفتن ذخیره ضرورتی نخواهد داشت.

مثال: کارخانه آلفا در یک منطقه صنعتی فعالیت می کند و باید مقررات زیست محیطی را رعایت نماید.

برای اطمینان از رعایت این مقررات، کارخانه دوبار در سال بازرسی می شود. پس از اولین بازدید که همزمان با ارائهصورتهای مالی میاندورهای منتهی به پایان آذر ماه بود، بازرسان گزارش تخلفات را به واحد تجاری ارائه دادند. ایت اخطار شامل دو راهکار بود:

1) واحد تجاری ضمن ادامه فعالیت، 6ماه فرصت دارد خود را با مقررات محیط زیست تطبیق دهد و مشمول هیچ جریمه ای نشود.

2) واحد تجاری باید کارخانه را تعطیل نماید تا مشمول جریمه نشود و ادامه فعالیت پس از اقدامات لازم برای رعایت مقررات زیست محیطی امکانپذیر خواهد بود.

اگر واحد تجاری بخواهد مقررغات محیط زیست را رعایت کند ساختمان کارخانه نیاز به بازسازی دارد و مخارج آن طی 6 ماه 200 میلیون ریال برآورد می شود. در صورتی که واحد تجاری ظرف 6 ماه آتی مقررات را رعایت یا کارخانه را تعطیل کند مشمول جریمه نخواهد شد.

پایان دوره مالی واحد تجاری 29/12 است.

آیا واحد تجاری باید بابت مخارج بازسازی ساختمان کارخونه ذخیره شناسایی کند؟

از آنجا که واحد تجاری می تواند با انجام اقداماتی از قبیل توقیف عملیات از مخارج آتی جلوگیری بعمل آورد، در پایان دوره مالی نباید ذخیرهای برای بازسازی شناسایی کند.

طبق استاندارد تنها برای تعهداتی که ناشی از رویدادهای گذشته است و وجود آن از اقدامات آتی واحد تجاری مستقل می باشد ذخیره شناسایی میگردد. در صورتی که واحد تجاری بتواند با اقداماتی در آینده مانع مخارج آتی شود تعهد فعلی برای آن وجود ندارد و ذخیرهای شناسایی نخواهد شد.

مثال: یک شرکت تولید کننده سیمان برای حفظ محیط زیست در حال بررسی و برنامه ریزی نصب فیلتر است، با این حال اداره محیط زیست اخطار کرده است که اگر تا شش ماه دیگر فیلترهای لازم را نصب نکند جریمه خواهد شد. مخارج این فیلترها 300 میلیون ریال است.

آیا واحد تجاری باید برای نصب فیلترها ذخیره شناسایی کند؟

خیر، از انجا که واحد تجاری بطور جدی پیگیر نصب این فیلترها است و تعهدی ناشی از رویدادهای گذشته وجود ندارد، طبق استاندار حسابداری برای مخارج فیلتر ها ذخیره شناسایی نمیشود.

همچنین طبق بند18، رویدادی که در زمان وقوع ایجاد تعهد نمیکند ممکن است مدتی بعد به دلیل تغییر قانون و یا اقدام واحد تجاری (برای نمونه، صدور اطلاعیه عمومی) که منجر به ایجاد تعهد عرفی میشود، تعهدی ایجاد نماید.

برای مثال ممکن است زمانی که محیط زیست تخریب میشود تعهدی برای جبران آن وجود نداشته باشد، اما اگر قانون جدیدی، جبران خسارت موجود را الزامی کند، یا اگر واحد تجاری آشکارا مسئولیت جبران این خسارت را بپذیرد، بوجود آمدن این خسارت، رویدادی تعهدآور تلقی خواهد شد.

طبق بند17 ((تعهد همیشه مستلزم وجود طرف دیگری است که تعهد نسبت به وی ایفا میشود.با این حال، مشخص بودن هویت طرف تعهد لازم نیست و تعهد ممکن است نسبت به عموم باشد.

چون تعهد همیشه مستلزم تقبل تکلیف در قبال طرف دیگری است، بنابراین تصمیم مدیریت اجرایی یا هیئت، به تعهد عرفی در تاریخ ترازنامه منجر نمی‌شود مگر اینکه قبل از تاریخ ترازنامه تصمیم به گونهای کاملا مشخص به اطلاع اشخاص تحت تأثیرتصمیم رسیده باشد و در انتظاراتی بجا مبنی بر ایفای مسئولیت توسط واحد تجاری ایجاد کرده باشد)).

باید توجه داشت که صورتهای مالی با توجه به وضعیت فعلی واحد تجاری در پایان دوره گزارشگری،

و نه وضعیت احتمالی آن در آینده، تهیه میشود. بنابراین،برای مخارجی که در آینده جهت انجام

فعالیتهای آتی تحمل میشود، ذخیرهای شناسایی نمیگردد و تنها بدهیهایی در ترازنامه انعکاس مییابند که در

تاریخ ترازنامه وجود داشته باشند.

بیشتر بخوانید: محاسبه پایه سنوات برای کارگران چند سال سابقه

محتمل بودن خروج منافع اقتصادی:

برای اینکه ذخیرهف حائز شرایط شناخت باشد نه تنها وجود تعهد فعلی، بلکه محتمل بودن خروج منافع

اقتصادی برای تسویه آن تعهد نیز ضروری است. یک رویداد وقتی محتمل است که احتمال وقوع رویداد

بیش از عدم وقوع آن باشد. چنانچه وجود تعهد فعلی ممکن باشد واحد تجاری آن را به عنوان بدهی

احتمالی افشا میکند.

طبق بند 21 ((در صورت وجود تعهداتی مشابه، مانند ضمانتنامههای محصول، محتمل بودن خروج

منافع اقتصادی لازم برای تسویه،بادرنظر گرفتن مجموع تعهدات هر گروه تعیین میشود. اگر چه ممکن

است احتمال خروج منافع اقتصادی برای هر یک از اقلام بطور جداگانه کم باشد،ولی خروج منافع

اقتصادی برای تسویه مجموع تعهدات آن گروه محتمل است.در اینگونه موارد (و در صورت احراز معیارهای شناخت)، ذخیره شناسایی میشود)).

بیشتر بخوانید: انواع مرخصی در قانون کار

کلام پایانی

در این بخش از سایت سرای حسابدار استاندار شماره ۴ یعنی استاندارد ذخایر، بدهی های احتمالی و دارایی های احتمالی را برای شما به طور دقیق بررسی کردیم. با خواندن این محتوا به طور کامل با تعاریف این استاندارد آشنا خواهید شد. همچنین تفاوت ذخایر با سایر بدهی ها، رابطه بین ذخایر و بدهی های احتمالی و… را نیز بیان کردیم. لیست استانداردهای حسابداری را می توانید از این لینک مشاهده کنید.

امیدواریم مطالب این بخش برای شما مفید بوده باشد و به تمام سوالات شما در مورد استاندار شماره ۴ (استاندارد ذخایر و بدهی های احتمالی) پاسخ داده باشیم. ممنون که تا انتها همراه ما بودید. راستی اگر سوالی درمورد این استاندارد حسابداری دارید در قسمت ثبت نظر یادداشت کنید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده می شود.