استاندارد حسابداری شماره ۳۷ (ابزارهای مالی: افشا)
فهرست مطالب
استاندارد حسابداری شماره 37، یکی از مهم‌ترین استانداردهای حسابداری است که به موضوع افشای اطلاعات مرتبط با ابزارهای مالی در صورت‌های مالی می‌پردازد. هدف اصلی این استاندارد، افزایش شفافیت و ارائه اطلاعات کافی به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی جهت ارزیابی اهمیت ابزارهای مالی و مدیریت ریسک‌های مرتبط است. رعایت دقیق الزامات این استاندارد، سبب اطمینان‌بخشی به تصمیم‌گیرندگان و سهامداران خواهد شد.
هدف استاندارد حسابداری شماره 37
هدف اصلی استاندارد حسابداری شماره 37 «ابزارهای مالی – افشا»، الزام به افشای اطلاعاتی است که کمک می‌کند:
- استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی بتوانند اهمیت ابزارهای مالی برای وضعیت مالی واحد تجاری را ارزیابی کنند.
- ماهیت و میزان ریسک‌های ناشی از ابزارهای مالی شناسایی شده و شناسایی نشده، به‌طور دقیق ارزیابی شده و نحوه مدیریت این ریسک‌ها مشخص شود.
همچنین این استاندارد براساس IFRS 7 (ابزارهای مالی – موارد افشا) تدوین شده و کاملا هماهنگ با الزامات بین‌المللی است.
واژه‌نامه استاندارد حسابداری شماره 37 (ابزارهای مالی: افشا)
- ابزارهای مالی
قراردادهایی که منجر به ایجاد دارایی برای یک واحد تجاری و بدهی یا ابزار مالکانه برای واحد تجاری دیگر می‌شوند، مانند سهام و اوراق قرضه. - ریسک اعتباری
احتمال اینکه طرف مقابل نتواند به تعهدات مالی خود عمل کند و زیان مالی به واحد تجاری وارد شود. - ریسک نقدینگی
خطر ناتوانی در تبدیل دارایی‌ها به وجه نقد برای انجام تعهدات مالی در سررسید. - ارزش منصفانه
قیمتی که یک دارایی می‌تواند به آن در معامله‌ای منظم بین خریدار و فروشنده در بازار، تبادل شود. - ریسک بازار
ریسکی که ناشی از نوسانات در بازارهای مالی است و می‌تواند ارزش ابزارهای مالی را تحت تأثیر قرار دهد.
دامنه کاربرد استاندارد حسابداری شماره 37
استاندارد حسابداری شماره 37 برای تمامی ابزارهای مالی شناسایی‌شده و حتی برخی ابزارهای شناسایی‌نشده که در صورت‌های مالی منعکس نمی‌شوند، کاربرد دارد. موارد مستثنی از الزامات این استاندارد عبارت‌اند از:
- ابزارهای مالی که مشمول استانداردهای دیگر نظیر سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری وابسته یا فرعی و طرح‌های مزایای کارکنان هستند.
- قراردادهای بیمه که تعریف آنها در استاندارد فعالیت‌های بیمه ارائه شده است.
- ابزارهای مالی طبقه‌بندی شده به عنوان ابزار مالکانه.
بنابراین، هر واحد تجاری باید اجزای ابزارهای مالی، از جمله سرمایه‌گذاری‌ها، دارایی‌های مالی، و بدهی‌ها را طبق الزامات این استاندارد در صورت‌های مالی افشا کند.
اهمیت ابزارهای مالی در صورت‌های مالی
یکی از وظایف اصلی حسابداران و مدیران مالی این است که اهمیت ابزارهای مالی برای وضعیت مالی واحد تجاری را مشخص کنند. این کار از طریق ارائه اطلاعات مرتبط در صورت‌های مالی و یادداشت‌های توضیحی انجام می‌شود. برخی از کلیدی‌ترین اطلاعات برای افشا عبارتند از:
- طبقه‌بندی دارایی‌های مالی، بدهی‌های مالی و دارایی‌های مالکانه.
- جزئیات و مبالغ دفتری ابزارهای مالی مختلف مانند وام‌ها، سپرده‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها.
- تاثیر ابزارهای مالی بر وضعیت نقدینگی، سودآوری و توانایی تداوم فعالیت واحد تجاری.
در صورت درک اهمیت واقعی ابزارهای مالی، تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و مدیریتی شفاف‌تر و منطقی‌تر صورت می‌گیرد.
مدیریت و افشای انواع ریسک‌های مالی
یکی از اصلی‌ترین بخش‌های استاندارد حسابداری شماره 37 مربوط به افشای ریسک‌های مالی است. این استاندارد تاکید زیادی بر شفاف‌سازی ریسک‌های مختلف ابزارهای مالی دارد. ریسک‌های مالی در سه دسته کلیدی تقسیم‌بندی می‌شوند:
- ریسک اعتباری
ریسک اعتباری به خطر زیان مالی ناشی از عدم توانایی طرف قرارداد در ایفای تعهداتش اشاره دارد. موارد مهمی که باید درباره این ریسک افشا شود عبارت‌اند از:
- حداکثر میزان آسیب‌پذیری از ریسک اعتباری.
- شرح وثایق و تضمین‌های دریافت‌شده و تاثیر آنها بر کاهش این ریسک.
- تجزیه و تحلیل بدهی‌های اعتباری و دلایل کاهش ارزش.
برای مثال، یک شرکت که 70 درصد فروش خود را نسیه انجام می‌دهد، باید میزان کاهش ارزش قابل پیش‌بینی و وثایق موجود برای تضمین بدهی‌ها را در یادداشت‌های توضیحی به‌صورت شفاف افشا کند.
فرضا یک شرکت تولیدی که 80 درصد فروش خود را به صورت نسیه انجام می‌دهد، ممکن است با ریسک اعتباری مواجه شود. اگر یکی از مشتریان بزرگ این شرکت نتواند بدهی خود را پرداخت کند، شرکت باید این زیان را در صورت‌های مالی افشا کند. همچنین، شرکت می‌تواند وثایق یا ضمانت‌نامه‌های دریافت‌شده از مشتریان را به عنوان راهکاری برای کاهش این ریسک توضیح دهد.
- ریسک نقدینگی
ریسک نقدینگی زمانی رخ می‌دهد که واحد تجاری نتواند تعهدات مالی خود را به‌موقع ایفا کند. افشای اطلاعات مربوط به این ریسک شامل:
- تسهیلات نقدی قابل دسترس.
- بدهی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت.
- تحلیل جریان‌های نقدی ورودی و خروجی.
- بازه‌های زمانی سررسید بدهی‌ها.
به‌عنوان مثال، در یک کسب‌وکار بانکی که ریسک نقدینگی بالایی دارد، افشای اطلاعات مربوط به خطوط اعتباری و میزان سپرده‌های نگهداری‌شده ضروری است.
فرض کنید یک بانک در پایان سال مالی با بدهی‌های کوتاه‌مدت 500 میلیارد ریالی مواجه است، اما تنها 300 میلیارد ریال وجه نقد در دسترس دارد. این بانک باید اطلاعات مربوط به تسهیلات اعتباری قابل دسترس، برنامه‌های مدیریت نقدینگی، و زمان‌بندی بازپرداخت بدهی‌ها را در یادداشت‌های توضیحی افشا کند.
- ریسک بازار
ریسک بازار شامل نوسانات غیرقابل کنترل ناشی از بازارهای مالی است. این ریسک خود به سه نوع تقسیم می‌شود:
- ریسک نرخ ارز: تغییرات نرخ ارز در تسهیلات ارزی و تراکنش‌های مالی بین‌المللی.
- ریسک نرخ بهره: تغییرات غیرمنتظره در نرخ‌های سود که می‌تواند بدهی‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت را تحت تاثیر قرار دهد.
- ریسک سایر قیمت‌ها: شامل نوسانات ناگهانی در قیمت سهام، کالاها و سایر ابزارهای مرتبط.
افشای این ریسک‌ها باید به گونه‌ای باشد که تاثیرات احتمالی تغییرات بازار بر حقوق صاحبان سهام و سود یا زیان دوره مشخص شود.
برای مثال یک شرکت وارداتی که مواد اولیه خود را از خارج از کشور خریداری می‌کند، ممکن است با نوسانات نرخ ارز مواجه شود. اگر نرخ ارز به طور ناگهانی افزایش یابد، هزینه‌های خرید شرکت بالا می‌رود و سودآوری آن کاهش می‌یابد. این شرکت باید در صورت‌های مالی خود، تحلیل حساسیت نسبت به تغییرات نرخ ارز را ارائه دهد.
تحلیل حساسیت
برای درک و مدیریت بهتر ریسک‌های بازار، استاندارد 37 پیشنهاد می‌دهد که تحلیل حساسیت انجام شود. این تحلیل اثر تغییرات معقول و محتمل در متغیرهای اصلی بازار (مانند نرخ ارز یا نرخ بهره) را بر نتایج مالی بازگو می‌کند.
الزامات کلیدی برای افشا
طبق استاندارد حسابداری شماره 37، واحدهای تجاری باید اطلاعات مالی را در دو بخش ارائه دهند:
افشای کمی:
- اطلاعات عددی درباره وضعیت مالی و میزان آسیب‌پذیری از ریسک‌ها.
- مبالغ خالص و ناخالص دارایی‌ها و بدهی‌های مالی.
- میزان زیان‌های پیش‌بینی‌شده ناشی از ابزارهای مالی.
مثلا: مبلغ قراردادهای مشتقه، نرخ بهره توافق‌شده، و ارزش منصفانه ابزارها.
افشای کیفی:
- توضیح نحوه مدیریت ریسک‌های مالی.
- شرح روش‌ها و فرآیندهایی که برای کاهش ریسک‌ها استفاده می‌شود.
- اثرات تغییرات سیاست‌های مالی بر عملکرد واحد تجاری.
مثلا: توضیح اینکه چگونه این ابزارها به کاهش ریسک نرخ بهره کمک می‌کنند و سیاست‌های مدیریت ریسک شرکت چیست.
مثال کلی: اگر یک شرکت تسهیلات مالی جدیدی دریافت کرده باشد، باید تمام جزئیات مربوط به نرخ بهره، شرایط بازپرداخت و تاثیرات آن بر ترازنامه توضیح داده شود.
مزایای استاندارد حسابداری شماره 37 (ابزارهای مالی: افشا)
استاندارد حسابداری شماره 37 (ابزارهای مالی: افشا) با افزایش شفافیت مالی، مدیریت بهتر ریسک‌ها و ارائه اطلاعات دقیق به سرمایه‌گذاران، به بهبود تصمیم‌گیری‌های اقتصادی کمک می‌کند. این استاندارد همچنین با تطابق با استانداردهای بین‌المللی، اعتبار واحدهای تجاری را افزایش داده و از بحران‌های مالی احتمالی جلوگیری می‌کند.
- افزایش شفافیت مالی و اعتماد سرمایه‌گذاران.
- بهبود مدیریت ریسک‌های مالی (اعتباری، نقدینگی و بازار).
- تسهیل تصمیم‌گیری‌های اقتصادی برای استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی.
- تطابق با استانداردهای بین‌المللی (IFRS 7).
- ارتقای کیفیت گزارشگری مالی و حسابداری.
- جلوگیری از بحران‌های مالی با افشای دقیق اطلاعات.
- افزایش مسئولیت‌پذیری مدیران مالی و حسابداران.
- کمک به حفظ تداوم فعالیت واحدهای تجاری.
- ارائه ابزار تحلیلی قوی برای حسابرسان و تحلیل‌گران مالی.
نقش حسابرسان در الزامات افشا
حسابرسان نقش کلیدی در بررسی رعایت استاندارد 37 دارند. وظیفه اصلی آنها اطمینان از شفافیت، صحت و کامل بودن اطلاعات افشا شده است. اگر اطلاعات ارائه‌شده ناقص یا گمراه‌کننده باشد، می‌تواند منجر به بندهای بااهمیت در گزارش حسابرسی شود. همچنین در مواردی که شرکت‌ها از افشای الزامات طفره می‌روند، حسابرسان باید به اصول قانونی و استانداردهای حرفه‌ای پایبند باشند.
تطابق با استانداردهای بین‌المللی
استاندارد حسابداری شماره 37 کاملاً منطبق با استاندارد بین‌المللی IFRS 7 تدوین شده است. این تطابق به واحدهای تجاری کمک می‌کند تا گزارش‌های مالی خود را با الزامات جهانی هماهنگ کنند، اعتبار بیشتری در بازارهای بین‌المللی کسب کنند و در معاملات جهانی شفاف‌تر عمل نمایند.
استاندارد حسابداری شماره 37 (ابزارهای مالی – افشا) یکی از ابزارهای اساسی برای شفافیت و بهبود گزارشگری مالی است. این استاندارد با تاکید بر افشای کامل اطلاعات مربوط به ابزارهای مالی و مدیریت ریسک‌ها، کمک می‌کند تا استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی تصویر واضح‌تری از وضعیت مالی واحد تجاری داشته باشند.
چرا استاندارد حسابداری شماره 37 اهمیت دارد؟
این استاندارد با افشای شفاف اطلاعات مالی به استفاده‌کنندگان کمک می‌کند تا وضعیت مالی واحد تجاری و ریسک‌های مرتبط با آن را بهتر ارزیابی کنند.
استاندارد حسابداری شماره 37 چگونه به مدیریت ریسک‌ها کمک می‌کند؟
با الزام به افشای نوع و میزان ریسک‌های مالی، امکان تحلیل دقیق‌تر و اتخاذ تدابیر مدیریتی مؤثر فراهم می‌شود.
چگونه این استاندارد به افزایش شفافیت مالی کمک می‌کند؟
با ارائه اطلاعات دقیق و جامع درباره ابزارهای مالی و ریسک‌های مرتبط، دید کلی و شفاف‌تری به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد.
چه نوع اطلاعاتی باید طبق این استاندارد افشا شود؟
اطلاعات درباره ارزش منصفانه ابزارها، نوع ریسک‌ها، روش‌های مدیریت آنها و میزان تأثیرات مالی این ابزارها باید افشا شوند.
چه واحدهایی ملزم به رعایت استاندارد شماره 37 هستند؟
تمامی واحدهای تجاری که از ابزارهای مالی استفاده می‌کنند یا در معرض ریسک‌های مالی قرار دارند، باید الزامات این استاندارد را اجرا کنند
دیدگاهتان را بنویسید