جرایم قابل بخشش و غیرقابل بخشش مالیاتی

اهمیت جرایم مالیاتی در نظام قانونی
جرایم مالیاتی بهعنوان یکی از ابزارهای کلیدی در نظام مالیاتی کشور، نقشی حیاتی در تضمین عدالت اجتماعی و تأمین منابع مالی دولت دارد. این جرایم برای جلوگیری از فرار مالیاتی و تشویق مودیان به اجرای تکالیف مالیاتی وضع شدهاند. در این میان، جرایم غیر قابل بخشش مالیاتی از اهمیت ویژهای برخوردارند، زیرا نشاندهنده جدیت قانونگذاران در برخورد با تخلفات جدی است.
جرایم غیر قابل بخشش مالیاتی چیست
جرایم غیر قابل بخشش مالیاتی به تخلفاتی اشاره دارد که سازمان امور مالیاتی، تحت هر شرایطی برای آنها بخشودگی در نظر نمیگیرد. این جرایم غالباً مربوط به تخلفات عمدی و جدی هستند که بر عدالت مالیاتی اثر منفی میگذارند. هدف قانونگذار از این رویکرد سختگیرانه، پیشگیری از رفتارهای متقلبانه و محافظت از منابع مالی دولت است.
چرا بخشی از جرایم مالیاتی قابل بخشش نیستند؟
دلایل عدم بخشودگی این جرایم عبارتند از:
- پیشگیری از فرار مالیاتی سازمانیافته.
- حفظ عدالت میان مودیان متعهد و متخلف.
- ایجاد انگیزه در مودیان برای تسلیم بهموقع اظهارنامهها و پرداخت مالیات.
انواع جرایم غیر قابل بخشش مالیاتی
بر اساس ماده ۱۹۲ قانون مالیاتهای مستقیم، جرایم غیر قابل بخشش به شرح زیر هستند:
۱. جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی
مودیانی که در زمان مقرر، اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم نکنند، مشمول جریمهای معادل ۳۰ درصد مالیات برای اشخاص حقوقی و ۱۰ درصد مالیات برای اشخاص حقیقی خواهند شد. این جریمه به درآمد مشمول مالیات تعلق میگیرد و غیر قابل بخشش است.
۲. جریمه کتمان درآمد
کتمان درآمد به معنای پنهان کردن یا گزارش نکردن میزان واقعی درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی است. این تخلف شامل موارد زیر میشود:
- ثبت نکردن درآمد در دفاتر قانونی.
- استفاده از فاکتورهای صوری یا کد اقتصادی دیگران.
- ارائه گزارشهای نادرست مالی مانند حسابسازی.
در این موارد، جریمهای معادل ۳۰ درصد مالیات متعلق اعمال میشود.
۳. جریمه گزارش هزینههای غیرواقعی
برخی مودیان تلاش میکنند با اعلام هزینههای صوری یا غیرواقعی، از بار مالیاتی خود بکاهند. ماموران مالیاتی پس از بررسی اسناد و مدارک، هزینههای غیرواقعی را شناسایی کرده و علاوه بر حذف آنها از حساب مالیاتی، جریمهای ۳۰ درصدی اعمال میکنند.
۴. عدم ارائه ترازنامه و صورت سود و زیان
طبق ماده ۱۹۳ قانون مالیاتهای مستقیم، عدم ارائه ترازنامه و صورت سود و زیان موجب جریمهای معادل ۲۰ درصد مالیات متعلق خواهد شد. حتی در دوره معافیت مالیاتی، ارائهنکردن این اسناد باعث محرومیت از معافیتها میشود.
5.جرائم مربوط به ماده169
موارد مرتبط ماده 169:
- عدم ثبت معاملات یا کتمان درآمد: افراد و کسبوکارهایی که از اعلام دقیق مبادلات خودداری کنند، جریمهای معادل ۲ تا ۳ برابر مالیات پرداختنشده باید بپردازند.
- عدم تسلیم صورت معاملات فصلی: در صورت تخلف، جریمه تعیینشده قطعی است.
- ارائه اطلاعات غلط: ارائه اسناد غیرواقعی موجب جریمههای غیر قابل بخشش میگردد.
نمونههای دیگر
- تبانی با مشتریان برای درج اعداد نادرست در فاکتورها.
- استفاده از چند نرمافزار حسابداری برای ایجاد اختلاف در اسناد مالی.
- ثبت دارایی بهعنوان هزینه برای کاهش مالیات.

مجازاتها و تبعات قانونی جرایم غیر قابل بخشش
قانونگذار مجازاتهای سختگیرانهای برای این جرایم در نظر گرفته است که شامل موارد زیر میشود:
- پرداخت جریمه نقدی: معادل ۳۰ درصد مالیات برای اشخاص حقوقی و ۱۰ درصد برای اشخاص حقیقی.
- محرومیت از معافیتها: مودیانی که تخلفات جدی مانند عدم تسلیم اظهارنامه یا کتمان درآمد داشته باشند، از معافیتهای مقرر در قانون محروم خواهند شد.
- تهیه اظهارنامه برآوردی: در صورت عدم ارسال اظهارنامه، سازمان مالیاتی موظف است بر اساس حداکثر درآمد و حداقل هزینه، اظهارنامهای برآوردی تهیه کند.
- مجازات کیفری: در برخی موارد جدیتر، مجازاتهایی مانند ممنوعالخروجی، مصادره دارایی، و حتی حبس برای متخلفان در نظر گرفته شده است.
نکته مهم این است که این جریمهها به اصل بدهی مالیاتی افزوده میشوند و از مودیان اخذ خواهند شد.
جرایم قابل بخشش مالیاتی
جرایم مالیاتی قابل بخشش، جرایمی هستند که سازمان امور مالیاتی، تحت شرایط خاصی، بخشی یا تمام آنها را میتواند ببخشد. هدف اصلی از چنین رویکردی، تشویق مودیان به پرداخت بدهیهای مالیاتی و جلوگیری از انباشته شدن جرایم است.
شرایط بخشودگی جرایم قابل بخشش
- پرداخت اصل بدهی مالیاتی: تسویه کامل بدهی مالیاتی یکی از شروط اصلی برای درخواست بخشش است.
- ثبت درخواست بخشودگی: مودی باید شخصاً یا از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی، درخواست خود را ثبت کند.
- موافقت مقام مسئول: درخواست بخشودگی باید توسط اداره مالیاتی مربوطه تأیید شود.
- ارائه مستندات: در صورت نیاز، مودی باید مدارکی مبنی بر عدم توانایی مالی ارائه دهد.

نمونههای جرایم قابل بخشش
- عدم ارسال فهرست حقوق و دستمزد: جریمه مربوط به این تخلف، در صورت تسویه حسابی و ارائه درخواست، تا ۸۵ درصد قابل بخشودگی است.
- عدم تسلیم صورت معاملات فصلی: درصورتیکه بدهی تسویه شود، سازمان امور مالیاتی میتواند جریمههای اضافی را ببخشد.
- عدم صدور صورتحساب: اگر مودی اصل بدهی و مالیات را پرداخت کند، جریمههای مربوطه قابل بخشش هستند.
دستورالعمل جدید بخشودگی جرایم مالیاتی
طبق دستورالعملهای جدید سازمان امور مالیاتی، جرایم غیر قابل بخشش همانند اصل بدهی قطعی است و بخشودگی شامل آنها نمیشود. با این حال، برخی از جرایم دیگر میتوانند مورد بخشودگی قرار گیرند، مشروط بر اینکه مودی اصل مالیات و جرایم غیر قابل بخشش را بهطور کامل تسویه کرده باشد.
شرایط بخشودگی
برخی از شرایط اعمال بخشودگی بر جرایم مالیاتی شامل موارد زیر است:
- تسویه کامل بدهی مالیاتی در مهلت مقرر.
- ارائه مستندات معتبر دال بر عدم توانایی پرداخت در موعد مقرر.
- درخواست بخشودگی از طریق سامانه آنلاین سازمان امور مالیاتی.
بخشنامه بخشودگی جرائم مالیاتی
بر اساس بخشنامه شماره 1/1401/200، در صورت پرداخت اصل بدهی و جرایم غیر قابل بخشش، تا ۸۵ درصد از سایر جرایم قابل بخشش هستند.
نکته مهم این است که مودیان باید در اسرع وقت برای ارائه درخواست بخشودگی و ارائه مدارک پشتیبان اقدام کنند تا از مزایای بخشودگی بهرهمند شوند.
ضرورت آگاهی از جرایم مالیات بر ارزش افزوده
رعایت قوانین مالیات بر ارزش افزوده (VAT) برای جلوگیری از جرایم مالیاتی بسیار مهم است. این جرایم معمولاً شامل تخلفاتی است که با پیامدهای جریمههای سنگین و آسیب به اعتبار مالی همراه است. در ادامه، به برخی از این جرایم و مجازاتهای مرتبط اشاره میکنیم:
جرایم رایج مالیات بر ارزش افزوده
- تأخیر در ارسال اظهارنامه:
جریمه ۲٪ ماهانه به ازای مالیات پرداختنشده. - عدم پرداخت بهموقع مالیات:
مشمول جریمه مشابه تأخیر در ارسال. - ارائه اطلاعات نادرست یا کتمان معاملات:
دو برابر مالیات پرداختنشده و در صورت تکرار، سه برابر. - عدم ثبتنام در سامانه مودیان:
جریمه ۱۰ میلیون ریال یا ۲ برابر مالیات معوق، هرکدام بیشتر باشد.
جدول جرائم مالیاتی
نوع جریمه مالیاتی | میزان جریمه | شرایط وقوع | قابل بخشش؟ | شرایط بخشودگی |
---|---|---|---|---|
عدم ثبت نام در سامانه مودیان | ۱۰ میلیون ریال یا ۲ برابر مالیات پرداختنشده | عدم ثبتنام در سامانه مودیان سازمان امور مالیاتی | خیر | ندارد |
تأخیر در ارسال اظهارنامه مالیاتی | ۲٪ ماهانه نسبت به مالیات معوق | ارسال اظهارنامه پس از زمان مقرر | بله | با تسویه بدهی |
کتمان درآمد یا معاملات | ۲ تا ۳ برابر مالیات معوق | عدم ثبت معاملات یا کماظهاری درآمد در سامانه مودیان | خیر | ندارد |
عدم پرداخت بهموقع مالیات | ۲٪ در ماه نسبت به مالیات پرداختنشده | عدم تسویه مالیات در مهلت قانونی | بله | با پرداخت اصل بدهی |
ارائه اطلاعات نادرست یا بیشاظهاری هزینهها | ۲ تا ۳ برابر مالیات معوق | ثبت اسناد غیرواقعی یا ارائه اطلاعات ناصحیح در اظهارنامه | خیر | ندارد |
عدم صدور صورتحساب رسمی | معادل ۱ برابر مالیات محاسبهشده | صادر نکردن فاکتور رسمی و معتبر طبق قانون | بله | با اصلاح وضعیت |
دریافت مالیات و عوارض توسط اشخاص غیرمجاز | ۲ برابر مالیات دریافتی | دریافت مالیات از سوی افراد یا شرکتهای بدون مجوز | خیر | ندارد |
عدم تسلیم اظهارنامه عوارض سبز | ۱۰٪ درصد عوارض آلایندگی | عدم ارسال اظهارنامه توسط واحدهای آلاینده | بله | با اصلاح و پرداخت |
عدم پرداخت عوارض مربوط به وسایل نقلیه | ۱۰٪ عوارض سالانه | عدم پرداخت عوارض وسایل نقلیه پس از مهلت مشخصشده | خیر | ندارد |
کتمان یا عدم ثبت درآمد عرضهکنندگان طلا، جواهر و پلاتین | ۹٪ ارزش معاملات ثبتنشده | عدم درج معاملات در سامانه مودیان | خیر | ندارد |
عدم ارسال صورت معاملات فصلی | بر اساس ارزش معاملات | ارسال نکردن صورت معاملات فصلی در دوره مالیاتی مشخص | بله | با تسویه بدهی |
دریافت مالیات از کالاها و خدمات معاف بدون مجوز قانونی | ۲ برابر مالیات دریافتی | دریافت مالیات از کالا یا خدماتی که طبق قانون معاف هستند | خیر | ندارد |
عدم پرداخت مالیات و عوارض شمارهگذاری وسایل نقلیه | ۱۰٪ مالیات و عوارض معامله | عدم پرداخت مالیات و عوارض در مهلت مقرر | خیر | ندارد |
دلایل اهمیت رعایت قوانین
- پیشگیری از هزینههای اضافی: آگاهی و رعایت قوانین مالیاتی کمک میکند از جریمههای سنگین و مسئولیتهای حقوقی جلوگیری شود.
- حفظ اعتبار تجاری: تخلفات مالیاتی ممکن است به اعتبار کسبوکارها آسیب برساند و همکاریهای تجاری را محدود کند.
- رشد و توسعه پایدار: پایبندی به قوانین بستر امنی برای فعالیتهای اقتصادی و توسعه فراهم میآورد.
نتیجهگیری
جرایم غیرقابل بخشش مالیاتی در جلوگیری از فرار مالیاتی و تأمین عدالت مالیاتی نقش مهمی دارند. این جرایم، شامل تخلفاتی مانند کتمان درآمد و عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی، تبعات سنگینی برای متخلفان بههمراه دارند.
جرایم قابل بخشش نیز برای تشویق مودیان به انجام تعهدات مالیاتی خود وجود دارند. رعایت قوانین مالیاتی و تسلیم بهموقع اظهارنامهها از اهمیت ویژهای برخوردار است. همکاری با مشاوران مالیاتی میتواند به مودیان کمک کند تا فرآیند مالیاتی خود را بهینه کنند و از جرایم احتمالی جلوگیری کنند
آیا میتوان جرایم قابل بخشش را کاملاً حذف کرد؟
بله، در صورتی که مودی اصل مالیات را تسویه کند و درخواست رسمی ارائه دهد، تا ۸۵ درصد از جرایم قابل بخشش حذف میشود.
شرایط ارائه درخواست بخشودگی چیست؟
مودی باید بدهی خود را تسویه کرده و مستندات ضروری را از طریق سامانه آنلاین یا مراجعه حضوری ارائه دهد.
جریمه کتمان درآمد دقیقاً شامل چه مواردی میشود؟
ثبت نکردن درآمد واقعی، استفاده از نرمافزارهای حسابداری متعدد، و صدور فاکتورهای صوری از مصادیق کتمان درآمد هستند.
آیا عدم ارسال صورت معاملات فصلی جرایم سنگینی دارد؟
بله، اما این جریمه جزو جرایم قابل بخشش است و در صورت تسویه بدهی، تا ۸۵ درصد آن ممکن است بخشوده شود.
چگونه میتوان از جرایم مالیاتی پیشگیری کرد؟
با تنظیم و تسلیم درست و به موقع اظهارنامهها، ثبت دقیق درآمدها و هزینهها، و استفاده از مشاورههای حرفهای مالیاتی میتوان از جرایم مالیاتی جلوگیری کرد.
آیا امکان اعتراض به جریمه وجود دارد؟
بله، مودی میتواند با ارائه دلایل و مستندات به سازمان امور مالیاتی اعتراض کند؛ البته این فرآیند در جرایم قابل بخشش اثر بیشتری دارد.
دیدگاهتان را بنویسید