استاندارد حسابداری شماره 17 | دارایی های نامشهود

استاندارد حسابداری شماره 17 یعنی دارایی های نامشهود چیست؟ در این بخش از سرای حسابدار به طور دقیق تعاریف مربوط به استاندارد حسابداری شماره 17 را بیان می کینم.

دارایی‌های ثابت به دارایی‌هایی اطلاق می­شود که انتظار می­رود طی دوره های آتی برای واحد تجاری منافع اقتصادی ایجاد نمایند. داراییهای ثابت را می­توان به داراییهای ثابت مالی و غیرمالی تقسیم نمود. داراییهای ثابت غیرمالی نیز به دو دسته داراییهای ثابت مشهود و داراییهای نامشهود طبقه بندی میشوند.

دارایی های ثابت مشهود دارای ماهیت فیزیکی میباشند، در حالیکه دارایی‌های نامشهود ماهیت فیزیکی ندارند، یا دارای ارزشی هستند که مشابه ارزش داراییهای فیزیکی محاسبه نمی‌شود.

به عنوان نمونه ارزش یک نرم افزار کامپیوتری را نمی‌­توان بطور معقول براساس بهای تمام شده لوح های فشرده دربرگیرنده نرمافزار تعیین نمود. بطور کلی، داراییهای نامشهود را با تکیه بر ماهیت غیرعینی و غیرپولی آن تعریف می­کنند.

بدین ترتیب اقلامی از قبیل حسابهای دریافتنی در زمره این داراییها قرار  نمیگیرد. ارزش یک دارایی نامشهود تابعی از حقوق یا برتریهای خاصی است که نصیب واحد تجاری دارنده آن می گردد.

نحوۀ عمل حسابداری دارایی های نامشهود هنوز از شرایط تثبیت شده و مورد توافق دور می­باشد. گزارشگری مالی در حال حاضرمبتنی بر ظرفیت تولید تعریف شده مبتنی براملاک و ماشین­ آلات تولیدی می باشد. در حالی که امروزه بخش قابل توجهی از ارزش ایجاد شده در شرکت‌ها مربوط به دارایی‌های نامشهود ایجاد شده در واحد تجاری می باشد که در صورتهای مالی گزارش نمی­شوند. به عنوان نمونه نمی توان به نامها و علایم تجاری شرکتها اشاره نمود.

شناخت و اندازه­گیری داراییهای نامشهود مسئله پیچیده ای می­باشد، زیرا بسیاری از داراییهای نامشهود نظیر علائم تجاری بطور داخلی و بطور داخلی و در طی چندین سال ایجاد می‌­شوند، و برای انها بهای تمام شده تاریخی که برمبنای آن شناسایی شئند، وجود ندارد.

شبکه های فروش، نامهای تجاری، و فرآیندها همگی اجزای مهمی هستند که یک شرکت را به موفقیت یا شکست رهنمون می سازند، اما نمی­توان آنها را به سادگی در ترازنامه شرکتها ارائه نمود. از این رو، شرکتهادر خصوص این اقلام (حتی برای اهداف مدیریت داخلی) اطلاع رسانی کمی را انجام می­دهند، درحالی که، توسعه گزارشگری مالی مربوط به اقلام برای استفاده کنندگان برون­ سازمانی حائز اهمیت است.

بین دارایی‌های نامشهود ایجاد شده در داخل واحد تجاری نظیر دارایی‌های حاصل از تحقق و توسعه و علائم تجاری که شناسایی آنها در ترازنامه مشکل است و داراییهای نامشهود تحصیل شده توسط واحد تجاری تفاوت وجود دارد.

بیشتر بخوانید: استاندارد حسابداری شماره 21 – حسابداری اجاره ها

دارایی نامشهود می­تواند به صورت انفرادی و مجزا خریداری شود، اما بیشتر داراییهای نامشهود بصورت گروهی و در قالب تحصیل شرکتها خریداری می­شوند. در این حوزه از فعالیت می­توان بین داراییهای نامشهود قابل تشخیص و داراییهای نامشهود غیرقابل تشخیص تمایز قائل شد.

داراییهای نامشهود قابل تشخیص شامل حق اختراع ،حق نشر،علائم تجاری،نامهای تجاری و سایر حقوق خاصی می باشد که می­­توان بدون نیاز به انتقال داراییهای فیزیکی دیگری انها را واگذار نمود. سرقفلی یک دارایی نامشهود غیر قابل  تشخیص می­باشد، زیرا قابلیت تفکیک ندارد.

سرقفلی دربرگیرنده کلیه مزایایی است که شرکت خریدار انتظار دارد از هم­افزایی یا سایر کارایی­های ناشی از ترکیبتجاری کسب نماید. با این حال، بدون فروش سایر داراییها و یا عملیات واحد تجاری نمی­توان ان را بطور عادی به شخص دیگری انتقال داد.

حسابداری سرقفلی در استاندار حسابداری شماره 19 به عنوان ترکیب واحدهای تجاری مورد بحث قرار گرفته است. در این راهنما معیارهای شناخت و اندازه­گیری داراییهای نامشهود قابل تشخیص بیان خواهد شد. همچنین معیارهایی برای قابلیت تفکیک و نحوه عمل حسابداری داراییهای نامشهود ایجاد شده در واحد تجاری نظیر مخارج تحقق و توسعه مورد بحث قرارر خواهد گرفت.

اندازه­گیری بعدی داراییهای نامشهود بستگی به منافع اقتصادی نامعین یا عمر مفید معین آنها دارد. این رهنمود کاهش ارزش داراییهای نامشهود را نیز مورد بحث قرار می دهد.

مفاد استاندارد حسانداری شماره 17 با عنوان “داراییهای نامشهود” مشابه مفاد استاندارد بین ­المللی حسابداری شماره 38 با عنوان “داراییهای نامشهود”(ویرایش 31مارس2004) می­‌باشد، به استثنای اینکه استاندار بین­ المللی حسابداری شماره 39 بیان نموده که ارزش باقیمانده دارایی نامشهود حداقل در پایان هر دوره مالی مورد بازنگری و تجدیدنظر قرار گیرد و هرگونه تغییر در ارزش باقیمانده به عنوان تغییر در برآوردهای حسابداری به حساب منظور شود، درحالی که در استاندارد حسابداری شماره 17 ایران تجدیدنظر در ارزش باقیمانده داراییهای نامشهود مجاز نمی‌­باشد.

بیشتر بخوانید: آموزش استانداردهای حسابداری

 

تعاریف مربوط به استاندارد شماره 17 دارایی های نامشهود

در زیر تعاریف مربوط به استاندارد شماره 17 را برای شما بیان کردیم:

تعریف دارایی نامشهود در استاندارد حسابداری شماره 17

 یک دارایی قابل تشخیص غیرپولی و فاقد ماهیت عینی است.

تعریف دارایی در استاندارد حسابداری شماره 17

 حقوق نسبت به منافع اقتصادی آتی یا سایر راههای دستیابی مشروع به ان منافع که در نتیجه معاملات یا سایر رویدادهای گذشته به کنترل واحد تجاری درآمده است.

 

تعریف استهلاک در استاندارد حسابداری شماره 17

 تخصیص سیستماتیک مبلغ استهلاک­پذیر یک دارایی طی عمر مفید ان است.

تعریف مبلغ استهلاک­ پذیر در استاندارد حسابداری شماره 17

بهای تمام شده دارایی یا سایر مبالغ جایگزین بهای تمام شده در صورتهای مالی، به کسر ارزش باقیمانده آن است.

 

تعریف عمر مفید در استاندارد حسابداری شماره 17

عبارت است از:

الف. مدت زمانی که انتظار می رود یک دارایی، مورد استفاده واحد تجاری قرار گیرد، یا

ب. تعداد تولید یا سایر واحدهای مقداری مشابه که انتظار می رود در فرآیند استفاده از دارایی توسط واحد تجاری تحصیل شود.

 

 بیشتر بخوانید: استاندارد حسابداری شماره 4 | ذخاير، بدهی های احتمالی و دارایی های احتمالی

 

تعریف بهای تمام شده در استاندارد حسابداری شماره 17

مبلغ وجه نقد یا معادل نقد پرداختی یا ارزش منصفانه سایر ما به­ ازاهایی که جهت تحصیل یک دارایی در زمان تحصیل یا ایجاد آن، واگذار شده است، یا حسب مورد مبلغی که در زمان شناخت اولیه بر اساس الزامات خاص سایر استانداردهای حسابداری، به آن دارایی تخصیص یافته است (مانند مخارج تأمین مالی).

 

تعریف ارزش باقیمانده در استاندارد حسابداری شماره 17

مبلغ براوردی که واحد تجاری در حال حاضر می­تواند از واگذاری دارایی پس از کسر مخارج براوردی واگذاری بدست آورد با این فرض که دارایی در وضعیت متصور در پایان عمر مفید باشد.

 

تعریف مبلغ دفتری در استاندارد حسابداری شماره 17

مبلغی که دارایی پس از کسر استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته مربوط، به آن مبلغ در ترازنامه منعکس می­شود.

 

تعریف زیان کاهش ارزش در استاندارد شماره 17

مازاد مبلغ دفتری نسبت به مبلغ بازیافتی دارایی می باشد.

 

تعریف مبلغ بازیافتی در استاندارد حسابداری شماره 17

خالص ارزش فروش یا ارزش اقتصادی یک دارایی، هر کدام که بیشتر است.

 

تعریف ارزش اقتصادی در استاندارد شماره 17

خالص ارزش فعلی جریانهای نقدی آتی ناشی از کاربرد مستمر دارایی از جمله جریانهای نقدی ناشی از واگذاری نهایی آن است.

 

تعریف ارزش منصفانه در استاندارد شماره 17

مبلغی است که خریداری مطلع و مایل و فروشنده ای مطلع و مایل می­توانند در معامله­ای حقیقی و در شرایط عادی، یک دارایی را در ازای مبلغ مزبور با یکدیگر مبادله کنند.

 

تعریف خالص ارزش افزوده در استاندارد حسابداری شماره 17

مبلغ وجه نقد یا معادل نقد که از طریق فروش دارایی در شرایطط عادی و پس از کسر کلیه هزینه های مرتبط با فروش حاصل می­شود.

 

تعریف داراییهای پولی در استاندارد حسابداری شماره 17

وجه نقد و داراییهایی که قرار است به مبلغ ثابت یا قابل تعیینی از وجه نقد دریافت شود.

تاریخ توافق برای ترکیب تجاری:

تاریخی است که توافق با اهمیتی بین طرفهای ترکیب صورت می­گیرد و در مورد واحدهای تجاری پذیرفته شده در بورس، تاریخی که توافق به عموم اعلام می­شود.

 

بیشتر بخوانید: بهترین موسسه حسابداری در اصفهان

 

تحقیق:

پژوهشی بدیع و برنامه ریزی شده است که با هدف کسب دانش علمی یا فنی جدید انجام می شود.

 

توسعه:

بکارگیری دستاوردهای تحقیقاتی یا سایر دانشها در قالب یک برنامه یا طرح برای تولید مواد، تجهیزات، محصولات، فرایندها، سیستمها یا خدمات جدید، یا بهسازی اساسی مواردی که قبلا تولید یا ارائه گردیده و یا استقرار یافته است، پیش از آغاز تولید یا کاربرد تجاری.

 

بازار فعال

عبارت است از بازاری که کلیه شرایط زیر را دارد:

الف. اقلام مبادله شده در بازار متجانس هستند،

ب. معمولا خریداران و فروشندگان مایل در هر زمان وجود دارند، و

ج. قیمتها برای عموم قابل دسترسی است.

پیشینه

با گذشت زمان، نقش داراییهای نا مشهود برای انجام عملیات و انواع فعالیتهای تجاری اهمیت بیشتری یافته است. با این حال، تاکنون استانداردهای حسابداری توجه کافی به گزارشگری مناسب این داراییها نداشته است. در نتیجه، نحوه عمل فراتر از قواعد بهای تمام شده تاریخی سنتی توسعه نیافته است.

حسابداری دارییهای نامشهود برای اولین بار در بیانیه شماره 17 با عنوان حسابداری داراییهای نامشهود مطرح شده که از ابتدای سال 1378 لازم الاجرا گردیده بود.حسابداری مخارج تحقیق و توسعه نیز در بیانیه شماره 7 با عنوان حسابداری مخارج تحقیق و توسعه به صورت مجزا مطرح و از ابتدای سال 1378 لازم الاجزا گردید.

همچنین به بحث سرقفلی ناشی از ترکیب تجاری در استاندارد حسابداری شماره 19 با عنوان ترکیبهای تجاری پرداخته شده بود. استاندارد تجدید نظر شده داراییهای نامشهود (استاندارد شماره 17) اولین استاندارد جامع در رابطه با داراییهای نامشهود است، که نحوه حسابداری و گزارشگری مخارج تحقیق و توسعه را نیز مشخص نموده است و جایگزین استاندارد شماره 7 با عنوان “حسابداری مخارج تحقیق و توسعه”نیز گزدیده است.

در استاندارد تجدیدنظر شده، داراییهای نامشهود به دو گروه با عمر مفید معین و عمر مفید نامعین طبقه بندی شده و داراییهای نامشهود با عمر مفید نامعین مستهلک نمی شوند، بلکه به صورت سالیانه یا هر مقطع دیگری که شواهدی در مورد کاهش ان داراییها وجود داشته باشد، مورد آزمون کاهش ارزش قرار میگیرند.

درحالی که در استاندارد قبلی فرض شده بود که همه داراییهای نامشهود،عمر مفید معین دارند . همچنین در استاندارد حسابداری قبلی،دارایی نامشهود به یک دارایی غیرپولی و فاقد ماهیت هینی اطلاق می شود که حائز دو معیار زیر باشد:

1. به منظور استفاده در تولید یا عرضه کالاها یا خدمات، اجاره به دیگران یا برای مقاصد اداری توسط واحدتجاری نگهداری شود، و
2. یا قصداستفاده بیش از یک دوره مالی توسط واحد تجاری تحصیل شده باشد.

در استاندارد جدید که از  1/1/ 1386 لازم الاجرا گردیده است هر دو معیار  کزبور حذف شده است:

بطور کلی،  استاندارد حسابداری شماره ۱۷ معیارهای شناخت، مبانی اندازه گیری و الزامات افشای داراییهای نامشهود را مشخص نموده است.  همچنین این استاندارد آزمونهای کاهش ارزش داراییهای نامشهود را با استفاده از مبانی منطقی و معقول تشریح کرده است. این موضوع بـه استفاده کنندگان صورتهای مالی اطمینان میدهد که تنها داراییهایی که دارای ارزش قابل بازیافت

هستند در ترازنامه گزارش می شوند.

بطور خلاصه نحوه عمل حسابداری داراییهای نامشهود در نگاره شماره یک آورده شده است.

بیشتر بخوانید: چگونه یک حسابدار شویم؟

دامنه کاربرد استاندارد

این استاندارد در مورد حسابداری تمامی داراییهای نامشهود بکار گرفته می­شود، مگر اینکه به موجب استالندار دیگری نحوه عمل حسابداری متفاوتی مجاز یا الزامی شده باشد. به عنوان مثال، اجاره ها در استاندارد حسابداری شماره 21، سرقفلی ناشی از ترکیب تجاری در استاندارد حسابداری شماره 19، مخارج قبل از بهره­برداری در استاندارد حسابداری شماره 24 پوشش داده شده اند.

این استاندارد برای حق امتیاز معادن و مخارج اکتشاف، توسعه و استخراج معادن، نفت، گاز طبیعی و منابع مشابهی که احیاء شونده نیست، بکار نمی رود. همچنین این استاندارد برای داراییهای نامشهود که در روال عادی عملیات واحد تجاری به قصد فروش نگهداری می­شود و مشمول استانداردهای حسابداری شماره 8 و 9 با عناوین حسابداری مواد و کالا و حسابداری پیمانهای بلندمدت است، کاربرد ندارد.

داراییهای نامشهود قابل تشخیص شامل حق اختراع، حق تألیف، حق تکثیر یا نمایش فیلمهای سینمایی و ویدیویی، نرم افزارهای رایانه ای، سرقفلی محل کسب، حق امتیاز استفاده از خدمات عمومی (نظیر امتیاز آب، برق، تلفن)، و حق امتیاز تولید یا خدمات می باشد.

این اقلام همگی دارای این ویزگی هستند که ماهیت (موجودیت) فیزیکی ندارند یا ماهیت فیزیکی انها کم است، و دارای عمر اقتصادی بیش از یک سال می باشد، در بسیاری موارد (نه در همه موارد)، این داراییها قابل تفکیک می باشند که در این حالت می توان بدون آنکه ارزش و کارایی دیگر داراییهای واحد تجاری تحت تاثیر قرار گیرد، دارایی نامشهود مورد نظر را فروخت یا کنار گذاشت.

داراییهای نامشهود ظبق تعریفف داراییهایی هستند که ماهیت فیزیکی ندارند. با این حالف ممکن است نمونه هایی وجود داشته باشد که داراییهای نامشهود دارای شکل فیزیکی باشند.

برای مثال:

*ممکن است شواهد روشنی دال بر وجود یک دارایی نامشهود باشد، نظیر گواهی نامه­ای که نشان دهنده یک حق اختراع اعطا شده به شرکت است؛

 

*بعضی از داراییهای نامشهود ممکن است در یک جسم فیزیکی نظیرلوح فشرده باشد؛ و

 

*داراییهای قابل تشخیص که ناشی از فعالیتهای تحقیق و توسعه هستند داراییهای نامشهود می باشند، زیرا عنصر عینی دارایی نسبت به وجه نامشهود، یعنی دانش مستتر در ان، در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

 

در مورد داراییهایی که دارای هر دو عنصر مشهود و نامشهود می باشندف ممکن است مشکلاتی در زمینه طبقه بندی دارایی به عنوان مشهود یا نامشهود وجود داشته باشد. در این حالت طبقه بندی صحیح داراییها به عنوان مشهود یا نامشهود نیازمند قضاوت حرفه ای است.

به عنوان یک قاعده کلی، دارایی باید براساس برتری اجزاء یا عناصر مشهود آن نسبت به اجزاء یا عناصر نامشهود به عنوان دارایی مشهود یا دارایی نامشهود طبقه بندی شود.

برای نمونه، نرم افزارهای رایانه که به عنوان بخشی از یک سخت افزار محسوب نمی شوندف به عنهوان نرم افزار ( یک دارایی نامشهود) تلقی می گردند. برعکس، نرم افزاری خاص نظیر سیستم عامل که بخش تفکیک ناپذیر و ضروری یک رایانه می باشد به عنوان بخشی از تجهیزات سخت افزار تلقی شده و در سرفصل داراییهای ثابت مشهود طبقه بندی می شود.

به همین ترتیب نرم افزار مربوط به راه اندازی ماشین آلات، عملا بخشی از ماشین الات است و در سرفصل داراییهای ثابت مشهود طبقه بندی می شود.

شناخت و اندازه گیری داراییهای نامشهود

معیارهای شناخت

داراییهای نامشهود قابل تشخیص شباهت زیادی به داراییهای ثابت مشهود (نظیر اموال، ماشین آلات و تجهیزات) دارند و حسابداری آنها نیز بسیار مشابه است. معیارهای کلیدی برای شناسایی داراییهای نامشهود عبارتند از:

1. دارایی نامشهود واحد تجاری بطور جداگانه قابل تشخیص باشد؛
2. استفاده از دارایی نامشهود در نتیجه رویدادها و معاملات گذشته تحت کنترل واحد تجاری درآمد باشد؛
3. جریان منافع اقتصادی آتی دارایی به درون واحد تجاری محتمل باشد؛ و
4. بهای تمام شده دارایی را بتوان به گونه ای اتکاپذیر اندازه گیری نمود.

بیشتر بخوانید: آشنایی با مزایای آموزش حسابداری در اصفهان

کلام پایانی

در این مطلب از سرای حسابدار به بررسی کامل و دقیق تعاریف مربوط به استاندارد حسابداری شماره 17 پرداختیم. امیدواریم مطالب این بخش برای شما مفید بوده باشد و به سوالات و ابهامات شما درمورد استاندارد حسابداری شماره 17 یعنی دارایی های نامشهود پاسخ داده باشیم. در صورت وجود هرگونه سوال در مورد این استاندارد می توانید در قسمت ثبت نظر برای ما بنویسید در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده می شود.

 

 

سوالات متداول

دارایی نامشهود چیست؟

یک دارایی قابل تشخیص غیرپولی و فاقد ماهیت عینی است.

دارایی در استاندارد حسابداری شماره 17 چیست؟

حقوق نسبت به منافع اقتصادی آتی یا سایر راههای دستیابی مشروع به ان منافع که در نتیجه معاملات یا سایر رویدادهای گذشته به کنترل واحد تجاری درآمده است.