استاندارد حسابداری شماره ۳۶ (ارائه ابزارهای مالی)
استاندارد حسابداری شماره 36 با هدف ارائه شاخص‌ها و اصول طبقه‌بندی ابزارهای مالی، یکی از مهم‌ترین الزامات حسابداری برای واحدهای تجاری محسوب می‌شود. در این استاندارد، مفاهیمی همچون طبقه‌بندی ابزارهای مالی به‌عنوان دارایی‌های مالی، بدهی‌های مالی و ابزارهای مالکانه و همچنین شرایط تهاتر دارایی‌ها و بدهی‌های مالی به‌طور جامع مورد بحث قرار گرفته است. اجرای صحیح این استاندارد می‌تواند منجر به شفافیت بیشتر صورت‌های مالی و ارتقای دقت گزارشگری مالی شود.
هدف و دامنه کاربرد استاندارد حسابداری شماره 36
هدف اصلی استاندارد حسابداری شماره 36 ، تعیین اصول ارائه و طبقه‌بندی ابزارهای مالی در صورت‌های مالی است. این استاندارد به ناشران کمک می‌کند تا ابزارهای مالی را بر اساس ماهیت و محتوا به‌درستی طبقه‌بندی کرده و شرایط تهاتر دارایی‌های مالی و بدهی‌های مالی را به‌وضوح مشخص کنند. دامنه کاربرد این استاندارد شامل تمامی واحدهای تجاری است، به استثنای موارد زیر:
- منافع در واحدهای تجاری فرعی، وابسته و مشارکت‌های خاص که بر اساس استانداردهای حسابداری مرتبط دیگر محاسبه می‌شوند.
- حقوق و تعهدات مربوط به طرح‌های مزایای کارکنان.
- قراردادهای بیمه‌ای.
- ابزارهایی که ویژگی مشارکت اختیاری دارند.
استاندارد حسابداری شماره 36 همچنین برای قراردادهایی که شامل خرید یا فروش اقلام غیرمالی به‌صورت خالص از طریق نقد یا ابزارهای مالی هستند، به کار می‌رود.
واژه‌نامه ی استاندارد حسابداری 36
- ابزار مالی: هر قراردادی که برای یک طرف دارایی مالی و برای طرف دیگر بدهی مالی یا ابزار مالکانه ایجاد می‌کند.
- دارایی مالی: شامل نقد، ابزار مالکانه دیگر واحدها و حقوق قراردادی جهت دریافت نقد یا دارایی مالی دیگر.
- بدهی مالی: تعهد قراردادی برای تحویل نقد یا دارایی مالی دیگر.
- ابزار مالکانه: حقوقی که نشان‌دهنده منافع باقیمانده در خالص دارایی‌های واحد تجاری پس از کسر بدهی‌ها است.
- ابزارهای مشتقه: ابزارهای مالی که ارزش آن‌ها وابسته به متغیرهای پایه‌ای مانند نرخ ارز، نرخ سود یا قیمت‌های کالا هستند.
- سهام خزانه: سهامی که یک واحد تجاری از خود خریداری کرده و به‌عنوان کاهنده حقوق مالکانه در صورت‌های مالی نشان داده می‌شود.
دانلود استاندارد حسابداری شماره 36
مفهوم ابزارهای مالی
ابزار مالی به قراردادی گفته می‌شود که برای یک طرف، دارایی مالی و برای طرف دیگر، بدهی مالی یا ابزار مالکانه ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر، ابزارهای مالی می‌توانند به شکل دارایی‌های مالی، بدهی‌های مالی و ابزارهای مالکانه طبقه‌بندی شوند:
- دارایی مالی: شامل پول نقد، ابزارهای مالکانه دیگر اشخاص و حق قراردادی دریافت نقد یا دارایی مالی دیگر.
- بدهی مالی: تعهد قراردادی جهت پرداخت نقد یا دارایی مالی دیگر به شخص دوم.
- ابزار مالکانه: هرگونه قراردادی که نشان‌دهنده منافع باقیمانده در خالص دارایی‌های واحد تجاری پس از کسر تعهدات باشد.
طبقه‌بندی ابزارهای مالی در استاندارد حسابداری شماره 36
طبقه‌بندی ابزارهای مالی در استاندارد حسابداری شماره 36 یکی از موضوعات کلیدی و پر اهمیت است که نیاز به دقت ویژه در اجرا دارد. این طبقه‌بندی به شفافیت و دقت گزارش‌های مالی کمک می‌کند و اطلاعاتی قابل اعتماد برای تصمیم‌گیری‌های مالی فراهم می‌آورد. بر اساس این استاندارد، ابزارهای مالی به دو طبقه اصلی تقسیم می‌شوند:
- ابزار مالکانه
این ابزارها شامل مواردی است که هیچ تعهد قراردادی برای پرداخت نقد یا تحویل دارایی مالی دیگر ندارند. ابزارهای مالکانه نشان‌دهنده حقوق مالکانه در واحد تجاری هستند و به عنوان سرمایه شرکت در نظر گرفته می‌شوند. - بدهی مالی
این طبقه شامل ابزارهایی است که تعهد قراردادی برای پرداخت نقد یا انتقال دارایی مالی دیگر دارند. بدهی‌های مالی نماینده تعهدات مالی واحد تجاری هستند و ماهیت بدهکارانه دارند.
معیارهای طبقه‌بندی ابزارهای مالی
طبقه‌بندی ابزارهای مالی بر اساس دو معیار کلیدی انجام می‌گیرد:
- عدم وجود تعهد قراردادی: ابزار نباید شامل هیچ‌گونه تعهدی برای پرداخت نقد یا انتقال دارایی مالی دیگر باشد.
- تسویه از طریق ابزارهای مالکانه: ابزار باید از طریق ابزارهای مالکانه ناشر تسویه شده و تعداد ابزارهای مالکانه مشخص و محدود باشد.
رعایت این اصول و معیارها تضمین می‌کند که طبقه‌بندی ابزارهای مالی به درستی انجام شده و گزارش‌های مالی می‌توانند شفافیت و قابلیت اعتماد لازم را برای استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی فراهم کنند.
ابزارهای مالی مشتقه
ابزارهای مشتقه، یکی از مهم‌ترین انواع ابزارهای مالی مورد بحث در استاندارد حسابداری شماره 36 هستند. این ابزارها مبتنی بر متغیرهای پایه‌ای مانند نرخ سود، نرخ ارز و ارزش کالاها عمل می‌کنند. ابزارهای مشتقه شامل موارد زیر هستند:
- قراردادهای آتی
- پیمان‌های آتی
- اختیار معامله
- سواپ‌ها
هدف اصلی این ابزارها، انتقال یا پوشش ریسک‌های مالی است و به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین ابزارهای مالی در سطح جهانی شناخته می‌شوند. تشخیص و حسابداری صحیح این ابزارها نیازمند دانش و دقت بالای حسابداران است.
تهاتر دارایی‌ها و بدهی‌ها
شرایط تهاتر دارایی‌ها و بدهی‌های مالی را می‌توان یکی از اصول کلیدی استاندارد حسابداری شماره 36 دانست. طبق این استاندارد، تهاتر تنها زمانی مجاز است که:
- واحد تجاری حق قانونی برای تهاتر داشته باشد.
- قصد داشته باشد تسویه را به صورت خالص انجام دهد یا همزمان با نقد کردن دارایی، بدهی را تسویه کند.
برای مثال، در مواردی که یک واحد تجاری چندین معامله مالی را با یک طرف واحد انجام داده و توافقی برای تسویه خالص وجود دارد، ارائه به‌صورت خالص الزامی می‌شود.
ابزارهای مالی قابل فروش به ناشر
یکی از مفاهیمی که در استاندارد حسابداری شماره 36 به‌طور خاص مورد بحث قرار گرفته است، ابزارهای مالی قابل فروش به ناشر است. این ابزارها به دارنده حق می‌دهند که آن‌ها را به ناشر بازگرداند. در صورتی که این ابزارها تمامی شرایط لازم، از جمله:
- ایجاد حق سهم متناسب از خالص دارایی‌های واحد تجاری در زمان انحلال،
- قرار گرفتن در پایین‌ترین اولویت طبقات ابزارها،
- و عدم تعهد قراردادی اضافی،
برآورده کنند، می‌توانند به‌عنوان ابزار مالکانه طبقه‌بندی شوند.
ابزارهای مالی مرکب
برخی از ابزارهای مالی می‌توانند شامل دو جزء حقوق مالکانه و بدهی مالی باشند. برای مثال، اوراق مشارکتی که به دارنده امکان تبدیل به سهام عادی را می‌دهد، به‌عنوان یک ابزار مالی مرکب شناخته می‌شود. این ابزارها باید بر اساس ماهیت هر جزء طبقه‌بندی شوند:
- جزء بدهی شامل تعهدات قراردادی است.
- جزء حقوق مالکانه نمایانگر اختیار تبدیل است.
ناشر باید ارزش هر کدام از این اجزا را با توجه به اصول مشخص‌شده در استاندارد تعیین و در صورت وضعیت مالی ثبت کند.
سهام خزانه
طبق استاندارد حسابداری شماره 36 ، سهام خزانه به‌عنوان دارایی مالی شناسایی نمی‌شود و مبلغ آن مستقیماً از بخش حقوق مالکانه کسر می‌گردد. این سهام در زمان خرید، فروش یا ابطال بر صورت سود و زیان اثر نمی‌گذارد و تنها به‌صورت کاهشی در حقوق مالکانه نشان داده می‌شود. نکات مهم در ثبت سهام خزانه عبارتند از:
- باید به بهای تمام‌شده ثبت شود.
- هیچ سود یا زیانی از معامله سهام خزانه شناسایی نمی‌شود.
- در صورت‌های مالی لازم است به‌صورت جداگانه افشا گردد.
اهمیت و نتایج اجرای صحیح استاندارد حسابداری شماره 36
اجرای صحیح استاندارد حسابداری شماره 36 برای واحدهای تجاری و حسابداران نقش کلیدی دارد. این استاندارد باعث افزایش شفافیت مالی شده و زمینه ارائه گزارش‌های دقیق‌تر را فراهم می‌کند. علاوه بر این، طبقه‌بندی صحیح ابزارهای مالی، به تصمیم‌گیری بهتر مدیران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند و از بروز مسائلی مانند مشکلات قانونی و مالیاتی جلوگیری می‌کند.
در نهایت، تسلط بر این استاندارد و نکات آن، ضروری‌ترین ابزار برای حسابداران حرفه‌ای است که قصد دارند گزارش‌های مالی شفاف و بی‌نقصی ارائه دهند.
مزایا
- افزایش شفافیت مالی: با طبقه‌بندی واضح ابزارهای مالی، کاربران صورت‌های مالی می‌توانند به‌راحتی وضعیت مالی واحد تجاری را تحلیل کنند.
- کاهش اختلافات تجاری و حقوقی: اجرای صحیح این استاندارد جلوی اختلافات احتمالی در تفسیر دارایی‌ها و بدهی‌ها را می‌گیرد.
- کمک به تصمیم‌گیری بهتر: گزارش‌های مالی شفاف و منطبق با استانداردهای حسابداری، اطلاعات دقیق‌تری برای سرمایه‌گذاران و مدیران فراهم می‌کند.
- پوشش ریسک‌های مالی: ابزارهای مشتقه که بخشی از این استاندارد را تشکیل می‌دهند، به مدیریت بهتر ریسک‌های مالی کمک می‌کنند.
افزایش اعتماد عمومی: تطبیق با این استاندارد به افزایش اعتبار مالی شرکت و اعتماد ذی‌نفعان منجر می‌شود
تطابق استاندارد حسابداری شماره 36 با IAS 32
استاندارد حسابداری شماره 36 ایران با استاندارد بین‌المللی IAS 32 تحت عنوان «ابزارهای مالی: ارائه» هماهنگ است و اصول کلیدی طبقه‌بندی، ارائه و افشای ابزارهای مالی را بازتاب می‌دهد. این تطابق موجب همگام‌سازی گزارشگری مالی ایران با معیارهای جهانی می‌شود.
نتیجه‌گیری
استاندارد حسابداری شماره 36 به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی در حوزه گزارشگری مالی، نقش بزرگی در شفافیت و دقت گزارش‌های مالی ایفا می‌کند. این استاندارد با تعریف و تعیین اصول طبقه‌بندی ابزارهای مالی، تضمین می‌کند که واحدهای تجاری گزارشات مالی خود را به‌صورت کاملاً شفاف و طبقه‌بندی‌شده ارائه دهند. تسلط بر این استاندارد برای حسابداران و مدیران مالی، نه تنها به بهبود عملکرد مالی سازمان کمک می‌کند، بلکه امکان تصمیم‌گیری صحیح‌تر و استراتژیک را نیز فراهم می‌آورد.
چرا طبقه‌بندی صحیح ابزارهای مالی در استاندارد شماره 36 اهمیت ویژه‌ای دارد؟
طبقه‌بندی صحیح ابزارهای مالی به شفافیت گزارش‌های مالی کمک کرده و مانع بروز اختلافات تجاری و حقوقی می‌شود
چه تفاوتی بین ابزار مالکانه و بدهی مالی وجود دارد؟
ابزار مالکانه تعهد قراردادی نقدی ندارد، در حالی که بدهی مالی شامل تعهد برای پرداخت نقد یا دارایی مالی دیگر است.
شرایط اصلی تهاتر دارایی‌ها و بدهی‌ها چیست؟
وجود حق قانونی برای تهاتر و قصد انجام تهاتر یا تسویه همزمان از شرایط اصلی است
ابزارهای مالی مشتقه چه نقشی در مدیریت ریسک‌های مالی ایفا می‌کنند؟
این ابزارها امکان پوشش و انتقال ریسک‌هایی مانند تغییرات نرخ ارز و نرخ بهره را فراهم می‌کنند
چگونه می‌توان یک ابزار مالی مرکب را به‌درستی طبقه‌بندی کرد؟
اجزای بدهی و مالکانه ابزار باید به‌صورت جداگانه شناسایی و ارزش‌گذاری شوند.
آیا سهام خزانه می‌تواند به‌عنوان دارایی مالی شناسایی شود؟
خیر، سهام خزانه به‌عنوان دارایی شناسایی نمی‌شود و مستقیماً از حقوق مالکانه کسر می‌گردد
این استاندارد با کدام استاندارد بین‌المللی تطابق دارد؟
استاندارد حسابداری شماره 36 با استاندارد بین‌المللی حسابداری IAS 32 با عنوان «ابزارهای مالی: ارائه» تطابق دارد.
دیدگاهتان را بنویسید