مستحدثات در حسابداری
فهرست مطالب
مستحدثات در حسابداری
مستحدثات درحسابداری به مجموعهای از ساختارها و عناصر فیزیکی ساختهشده در اطراف یا بر روی زمین اطلاق میشود که از سوی اشخاص حقیقی یا حقوقی برای بهرهبرداری، افزایش کاربری یا زیباسازی ملک انجام میشود.
این مستحدثات شامل مواردی مانند:
- دیوارکشی اطراف زمین
- نردهکشی
- پارکینگ
- آسفالت محوطه
- پیادهرو
- فضای سبز
- نورپردازی
میباشد که به تفکیک از بهای زمین در دفاتر حسابداری ثبت میگردد.
جایگاه مستحدثات در سیستم کدینگ حسابداری
براساس استاندارد حسابداری شماره ۱۱، مستحدثات در حساب جداگانهای تحت عنوان “مستحدثات در زمین” یا “تأسیسات زمین” ثبت میشود. این حساب جزو داراییهای ثابت مشهود است و در کدینگ حسابداری معمولاً زیرمجموعه دارایی زمین یا در ردیف جداگانهای در کنار زمین، ساختمان، ماشینآلات و … طبقهبندی میگردد.
نکته بسیار مهم این است که عمر مفید تاسیسات معیار اصلی برای تعیین محل ثبت آنهاست. اگر عمر مفید آنها محدود باشد، در حساب مستحدثات ثبت و مستهلک میشوند. اما اگر عمر مفید نامحدود باشد، به بهای زمین افزوده شده و مستهلک نمیگردند.
مواردی که به عنوان مستحدثات در حسابداری ثبت میشوند
در هنگام خرید یا فروش زمین یا بررسی دفاتر مالی شرکت، موارد زیر به عنوان مصادیق مستحدثات در حسابداری شناخته شده و در حساب خاص خود درج میگردند:
| نوع تاسیسات | محل ثبت حسابداری |
|---|---|
| نردهکشی | مستحدثات در زمین |
| دیوارکشی | مستحدثات در زمین |
| فضای سبز | مستحدثات در زمین |
| پارکینگ | مستحدثات در زمین |
| پیادهروسازی | مستحدثات در زمین |
| نورپردازی | مستحدثات در زمین |
| تسطیح زمین | حساب زمین |
| هزینه مجوز ساخت | حساب ساختمان |
تمامی این اقلام، بسته به قابل استهلاک بودن، یا به حساب مستحدثات در زمین منتقل میشوند یا مستقیماً در بهای زمین ثبت میگردند.
نحوه ثبت مستحدثات در حسابداری
برای ثبت صحیح مستحدثات در سیستم حسابداری، رعایت نکات زیر ضروری است:
- تشخیص عمر مفید تاسیسات
اگر عمر مفید قابل برآورد باشد، ثبت در حساب مستحدثات انجام شده و طی دوره عمر مفید، هزینه استهلاک محاسبه و شناسایی میشود. - تفکیک از بهای زمین
بر اساس اصول حسابداری، تاسیساتی مانند نردهکشی، آسفالت، پیادهرو و… که در زمان خرید زمین بهصورت مجزا قیمتگذاری شدهاند، باید جداگانه در حساب مستحدثات ثبت شوند نه در بدهکار زمین. - ثبت هزینهها در هنگام ساخت
در پروژههای ساخت، هزینههای نورپردازی، فنسکشی، محوطهسازی و… نیز باید به حساب مستحدثات منتقل شوند. - مستحدثات دارای عمر نامحدود
در صورت نامشخص بودن عمر مفید تاسیسات (مثلاً دیوار بتنی دائمی)، هزینه مربوط به آن به بهای زمین اضافه شده و استهلاکپذیر نخواهد بود.
مثالهای کاربردی از ثبت مستحدثات
مثال اول: خرید زمین همراه با دیوارکشی و حصار
شرکتی زمینی را به مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان خریداری کرده است. در زمان معامله، دیوارکشی زمین نیز بهصورت جداگانه ۵۰ میلیون تومان قیمتگذاری شده است.
- ثبت حساب زمین: ۵۰۰ میلیون تومان
- ثبت حساب مستحدثات در زمین: ۵۰ میلیون تومان
- محاسبه استهلاک سالیانه برای دیوارکشی بر اساس عمر مفید (مثلاً ۱۰ سال): ۵ میلیون تومان
مثال دوم: احداث فضای سبز و پارکینگ بعد از خرید زمین
اگر پس از خرید زمین، هزینهای بابت احداث فضای سبز و پارکینگ پرداخت شود:
- ثبت هزینه فضای سبز: در حساب مستحدثات در زمین
- ثبت هزینه پارکینگ: در حساب مستحدثات در زمین
- تعیین عمر مفید: در صورت مشخص بودن، مستهلک میشود؛ در غیر این صورت به قیمت زمین اضافه میگردد.
تفاوت ساخت وساز و مستحدثات در حسابداری
در قوانین مختلف مانند قانون عوارض نوسازی، مجازات استفادهکنندگان غیرمجاز از خدمات شهری و استانداردهای مالی، بین مفاهیم “ساختوساز” و “مستحدثات” تفاوت وجود دارد:
| عنوان | تعریف |
|---|---|
| ساختوساز | فرآیند ایجاد یک ساختمان جدید |
| مستحدثات | بناها و تاسیساتی که برای بهبود یا تکمیل فضای اطراف ملک احداث میشوند |
به بیان دیگر، ساختوساز وسیلهای برای ایجاد مستحدثات است و مستحدثات نتیجه نهایی عملیات عمرانی به شمار میروند.
استهلاک مستحدثات در حسابداری
استهلاک مستحدثات، مانند سایر داراییهای ثابت مشهود، طبق روشهای مصوب حسابداری و متناسب با عمر مفید تخمینی انجام میشود. روشهای رایج برای محاسبه استهلاک عبارتند از:
- روش خطی: تقسیم بهای تمامشده بر عمر مفید سالانه
- روش افت فعالیت: متناسب با میزان بهرهبرداری
- روش شرایطی: بر اساس تغییر شرایط قانونی، فنی یا اقتصادی
در تمامی روشها، هدف، تقسیم هزینه مستحدثات بر مدت زمانی است که سازمان از منافع آن بهرهمند میشود.
برخورد حسابداری با تخریب مستحدثات
طبق استاندارد شماره ۱۱، در مواردی که مستحدثات تخریب یا برچیده میشوند، باید:
- هزینه تخریب و پاکسازی به عنوان هزینه استهلاک دارایی از بینرفته در نظر گرفته شود.
- چنانچه زمین پس از تخریب مستحدثات همچنان دارای ارزش کاربری باشد، مخارج آمادهسازی آن به بهای زمین اضافه میشود.
- اگر عمر زمین یا تاسیسات محدود باشد، باید روش استهلاکی که منافع واقعی را منعکس کند انتخاب گردد.
ارتباط عرصه و اعیان با مستحدثات در حسابداری
در اسناد ملکی، دو اصطلاح عرصه و اعیان به کار میروند:
- عرصه: زمینی است که مستحدثات در آن احداث شدهاند
- اعیان: خود بناها و مستحدثات ایجادشده در عرصه
در حسابداری، ارزش عرصه و اعیان باید بهصورت مجزا ثبت شده و در هنگام محاسبه دارایی، مورد تحلیل دقیق قرار گیرند. در برخی اسناد، حتی امکان صدور سند مجزا برای عرصه و اعیان نیز وجود دارد (طبق بند ۳۸۲ بخشنامههای ثبتی).
محاسبه هزینههای مستحدثات
برای ثبت درست هزینههای مستحدثات، باید عوامل زیر را بهطور مجزا شناسایی و ثبت کرد:
- هزینه خرید مصالح
- هزینه نیروی انسانی
- هزینه ماشینآلات و تجهیزات
- هزینه طراحی و مشاوره مهندسی
- هزینه حملونقل و نصب
- هزینه تعمیرات و بهروزرسانی
- هزینه مدیریت پروژه
این هزینهها بر اساس پروژه، منطقه، نوع بنا و مقررات جاری سازمان یا کشور متغیر است.
روشهای تعیین ارزش مستحدثات
ارزشیابی مستحدثات نیز مانند سایر داراییها از طریق روشهای زیر انجام میشود:
- ارزش تمامشده: جمع هزینههای ایجاد بنا
- بازده اقتصادی: ارزش جاری در بازار بر مبنای درآمد حاصل از آن
- مقایسهای: مقایسه با املاک مشابه در همان منطقه
- ارزیابی کارشناسی: تخمین توسط ارزیابان رسمی و متخصص
جمعبندی نهایی
در نهایت، باید گفت مستحدثات در حسابداری تنها یک مفهوم لغوی نیست، بلکه شاخهای تخصصی و مهم در ثبت داراییهای ثابت مشهود، بهویژه در حوزه املاک و مستغلات است. با شناخت دقیق جایگاه، نحوه ثبت، روش استهلاک، محاسبه هزینهها و تفکیک آنها از زمین، سازمانها میتوانند گزارشهای مالی دقیقتری تولید کرده و کنترل مالی بهتری بر داراییهای ملکی خود داشته باشند.
سرفصل حساب مستحدثات در کجای کدینگ حسابداری قرار میگیرد؟
مستحدثات در حسابداری معمولاً بهعنوان دارایی ثابت مشهود و در زیرمجموعه حساب «زمین» یا در سرفصل مجزایی در کنار داراییهایی مانند ساختمان و ماشینآلات طبقهبندی میشود.
هزینههایی مانند نورپردازی و پیادهروسازی چگونه ثبت میشوند؟
این هزینهها بسته به قابل استهلاک بودن، در حساب مستحدثات ثبت شده و استهلاکپذیر هستند. تنها در صورت نامعلوم بودن عمر مفید آنها به بهای زمین افزوده میشوند.
تفاوت ساختوساز و مستحدثات در حسابداری چیست؟
ساختوساز به فرآیند ایجاد بنا و ساختمان گفته میشود، اما مستحدثات نتیجه این فرآیند هستند. بهبیان دیگر، ساختوساز وسیلهای برای ایجاد مستحدثه است.
عرصه و اعیان چه مفهومی در مستحدثات دارند؟
عرصه به زمینی اطلاق میشود که مستحدثات روی آن احداث شدهاند. اعیان به خود مستحدثات و بناهای موجود در عرصه گفته میشود. این دو مفهوم در ارزشگذاری و ثبت اسناد ملکی اهمیت دارند.
آیا مستحدثات استهلاکپذیرند؟
بله، در صورتی که عمر مفید آنها مشخص باشد، باید طی دورهای معین مستهلک شوند. روشهای متداول شامل استهلاک خطی، افت فعالیت و شرایطی میباشد.
دیدگاهتان را بنویسید