روش محاسبه مالیات شرکت های ورشکست شده و منحل شده
قوانین مالیاتی انحلال شرکت یکی از مهم‌ترین مباحثی است که هر شخص حقوقی در آستانۀ توقف فعالیت‌های تجاری خود باید با آن آشنا باشد. انحلال شرکت در واقع به معنای پایان عمر یک شخصیت حقوقی است و معمولاً در نتیجۀ تصمیم شرکا یا به دلیل مراجع قانونی انجام می‌شود. این فرآیند جنبه‌های مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها، رعایت قوانین و مقررات مالیاتی مربوط به انحلال است. اگر شرکت، چه به صورت داوطلبانه و چه به صورت اجباری (قهری)، منحل شود، مدیران شرکت و مدیران تصفیه تکالیف مشخصی در زمینۀ تنظیم و تسلیم اظهارنامۀ مالیاتی خواهند داشت. در این نوشتار، ضمن مرور انواع انحلال و مراحل آن، به مواد قانونی مرتبط (ماده‌های 114 تا 118 و سایر مواد مرتبط از قانون مالیات‌های مستقیم)، نحوۀ محاسبه مالیات انحلال شرکت، مهلت تسلیم اظهارنامه و دیگر نکات مهم پرداخته می‌شود
انحلال شرکت چیست؟
انحلال شرکت به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن کلیۀ فعالیت‌های تجاری و قانونی یک شرکت به پایان می‌رسد و دارایی‌ها و بدهی‌های باقیمانده تسویه می‌شوند. شرکت پس از عملیات تصفیه عملاً دیگر موجودیتی نخواهد داشت و نام آن از مراجع قانونی مربوطه حذف می‌شود.
دلایل اصلی انحلال شرکت
انحلال داوطلبانه: در این حالت، شرکا یا سهامداران به دلایلی نظیر عدم سودآوری، تغییر شرایط اقتصادی، تحقق اهداف اولیه یا عدم تمایل به ادامۀ فعالیت، با برگزاری مجمع عمومی تصمیم به انحلال می‌گیرند.
انحلال قهری: در صورت ورود مراجع قانونی و قضایی به موضوع، انحلال شرکت به دستور دادگاه یا حکم قانونی انجام می‌شود؛ مانند ورشکستگی یا تخلفات گستردۀ مالی و اداری.
انحلال اجباری: برخی شرکت‌ها به دلیل عدم رعایت مقررات مالیاتی یا عدم انجام تکالیف قانونی در مهلت‌های مقرر، از سوی مراجع ذی‌صلاح به اجبار منحل می‌شوند
اهمیت رعایت قوانین مالیاتی انحلال شرکت
به محض اینکه شرکت تصمیم به پایان فعالیت می‌گیرد یا از سوی نهادی بالادستی مجبور به انحلال می‌شود، تکالیف مالیاتی شرکت نیز وارد مرحلۀ خاصی می‌شود. اگر این تکالیف رعایت نشوند یا نسبت به آن بی‌توجهی صورت گیرد، جریمه‌های سنگین مالیاتی گریبان‌گیر شرکت و مدیران آن خواهد شد. مهم‌ترین اقدام در این حوزه، تنظیم و تسلیم اظهارنامۀ مالیاتی مربوط به انحلال و پرداخت مالیات متعلقه است
تکالیف مالیاتی اشخاص حقوقی در زمان انحلال
1. ماده 114 قانون مالیات‌های مستقیم
به موجب ماده 114 قانون مالیات‌های مستقیم، آخرین مدیر یا مدیران شرکت (شخص حقوقی) مکلف‌اند پیش از تشکیل مجمع عمومی یا هر رکن صلاحیت‌داری که برای تصمیم‌گیری دربارۀ انحلال دعوت شده است، اظهارنامه‌ای شامل صورت دارایی و بدهی‌های شرکت در تاریخ دعوت تنظیم و به ادارۀ امور مالیاتی تحویل دهند.
این اظهارنامه باید بر اساس فرم یا نمونۀ مخصوصی باشد که سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌کند.
در این اظهارنامه حداقل باید امضا یا امضاهای مجاز و مُهر شرکت وجود داشته باشد تا برای ادارۀ مالیات معتبر شناخته شود.
2. ماده 115 قانون مالیات‌های مستقیم
بر اساس ماده 115، ماخذ محاسبۀ مالیات آخرین دوره عملیات اشخاص حقوقی که منحل می‌شوند، ارزش دارایی شرکت است پس از کسر موارد زیر:
بدهی‌ها
سرمایۀ پرداخت‌شده
اندوخته‌ها
مانده سودهایی که مالیات آن‌ها پیش از این پرداخت شده است
تبصره 1 این ماده تصریح می‌کند که ارزش دارایی بر اساس دو معیار تعیین می‌شود:
برای اقلامی که قبلاً فروخته شده‌اند، مبنای محاسبه بهای فروش خواهد بود.
برای آن دسته از دارایی‌هایی که فروخته نشده‌اند، بهای روز انحلال در زمان تصمیم‌گیری مدنظر قرار می‌گیرد.
تبصره 2 بیان می‌کند اگر در میان دارایی‌های شخص حقوقی منحل‌شده، املاک یا دارایی‌هایی باشد که موضوع فصل اول باب سوم قانون مالیات‌های مستقیم (مانند املاک) یا سهام و سهم‌الشرکه یا حق‌تقدم سهام شرکت‌ها به حساب آید و این دارایی‌ها در زمان نقل و انتقال بعدی، مشمول مقررات ماده 59 یا تبصره 1 ماده‌های 143 و 143 مکرر شوند، در محاسبۀ مالیات آخرین دورۀ عملیات، ارزش دفتری این موارد از جمع دارایی‌ها کسر می‌گردد و متناسباً از جمع سرمایه و بدهی‌ها هم کاسته می‌شود. مالیات مرتبط با این دارایی‌ها مطابق همان مقررات یادشده مطالبه می‌شود.
تبصره 3 می‌گوید آن بخش از اموال اشخاص حقوقی منحل‌شده که مشمول مالیات مقطوع ماده 59 و تبصره 1 ماده 143 یا 143 مکرر هستند، پس از تاریخ انحلال برای اولین نقل و انتقال دیگر مشمول مالیات نخواهند بود.
3. ماده 59، تبصره 1 ماده 143 و 143 مکرر
ماده 59: نقل و انتقال قطعی املاک بر اساس ارزش معاملاتی به نرخ 5 درصد و انتقال حق واگذاری محل (سرقفلی) به نرخ 2 درصد وجوه دریافتی در تاریخ انتقال مشمول مالیات می‌شود. در صورت نبود ارزش معاملاتی مصوب برای ملک، نزدیک‌ترین ارزش معاملاتی محل مشابه مبنا قرار می‌گیرد.
تبصره 1 ماده 143: نقل و انتقال سهام، سهم‌الشرکه و حق‌تقدم سهام شرکت‌ها مشمول مالیات مقطوع 4 درصد ارزش اسمی آن است. این مالیات باید قبل از انتقال سهام به حساب سازمان امور مالیاتی واریز شود.
4. ماده 116 قانون مالیات‌های مستقیم
مطابق این ماده، مدیران تصفیه موظف‌اند ظرف شش ماه از تاریخ انحلال (تاریخ ثبت انحلال در ادارۀ ثبت شرکت‌ها)، اظهارنامۀ مالیاتی آخرین دورۀ عملیات شرکت را براساس ماده 115 تنظیم و به ادارۀ امور مالیاتی تسلیم کرده و مالیات متعلق را پرداخت نمایند. در تبصره این ماده اشاره شده است که مالیات آخرین دورۀ عملیات با رعایت تبصره 2 ماده 115، به نرخ ماده 105 (25 درصد) محاسبه خواهد شد.
5. ماده 117 قانون مالیات‌های مستقیم
ادارۀ امور مالیاتی مکلف است پس از تسلیم اظهارنامۀ مربوط به آخرین دوره عملیات شخص حقوقی، در خارج از نوبت به آن رسیدگی کند. چنانچه در مندرجات آن اعتراضی داشته باشد، حداکثر ظرف یک سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه باید با صدور برگ تشخیص، آن را ابلاغ نماید. در غیر این صورت، مالیات همان اظهارنامه قطعی محسوب می‌شود.
اگر بعداً مشخص شود اقلامی از دارایی شرکت در اظهارنامه ذکر نشده، ادارۀ مالیات می‌تواند در مهلت مقرر در تبصرۀ ماده 118 مالیات آن اقلام را مطالبه کند.
6. ماده 118 قانون مالیات‌های مستقیم
به موجب این ماده، تقسیم دارایی‌های شخص حقوقی منحل‌شده پیش از اخذ مفاصاحساب مالیاتی یا بدون سپردن تضمین معادل مالیات، ممنوع است.
در تبصرۀ این ماده آمده است اگر آخرین مدیران شرکت اظهارنامه موضوع ماده 114 را تسلیم نکنند یا اظهارنامۀ خلاف واقع بدهند و مدیران تصفیه نیز در انجام تکالیف مادتین 116 و 118 کوتاهی نمایند، متضامناً با شرکای ضامن یا ضامنان شخص حقوقی و کلیه افرادی که از دارایی شخص حقوقی بهره برده‌اند، مکلف به پرداخت مالیات و جرایم خواهند بود. این امر در صورتی است که سازمان امور مالیاتی ظرف پنج سال از تاریخ چاپ آگهی انحلال در روزنامۀ رسمی کشور، مالیات و جرایم را مطالبه کند.
نحوه محاسبه مالیات انحلال شرکت‌ها
طبق ماده 115، مالیات دوره انحلال شرکت برابر است با نرخ 25 درصد (بر مبنای ماده 105)، اما ماخذ محاسبه آن ارزش دارایی شرکت پس از کسر بدهی‌ها، سرمایۀ پرداخت‌شده، اندوخته‌ها و همچنین مانده سودهایی است که پیش‌تر مالیات آن پرداخت شده است. برای ارزش‌گذاری دارایی‌ها:
- آنچه قبلاً فروش رفته، به قیمت فروش محاسبه می‌شود.
- آنچه فروش نرفته، به بهای روز انحلال سنجیده می‌شود.
نرخ مالیات برای برخی اقلام خاص
- نقل و انتقال قطعی املاک: 5 درصد ارزش معاملاتی
انتقال حق واگذاری (سرقفلی): 2 درصد مبلغ دریافتی
- سهام بورسی: 0.5 درصد ارزش فروش
- سایر سهام و سهم‌الشرکه: 4 درصد ارزش اسمی
چنانچه در دارایی‌های شرکت، اموال مشمول مالیات مقطوع املاک یا سهام حضور داشته باشند، مالیات آن بر اساس مواد 59 و 143، به صورت مجزا دریافت خواهد شد و در محاسبات مالیات انحلال به شکل جداگانه لحاظ می‌شود.
مراحل انحلال شرکت‌ها و ارتباط آن با امور مالیاتی
1. تصمیم‌گیری برای انحلال
عمدتاً در شرکت‌های سهامی و با مسئولیت محدود، مجمع عمومی فوق‌العاده با حضور شرکا یا سهامداران تصمیم‌گیری می‌کند. در صورت ورشکستگی نیز ممکن است دستور انحلال از سوی دادگاه صادر شود.
2. تعیین هیئت تصفیه
پس از تصمیم‌گیری، هیئت تصفیه برای تسویه بدهی‌ها، فروش دارایی‌ها و تقسیم باقیمانده دارایی‌ها تشکیل می‌شود.
3. آماده‌سازی اظهارنامۀ انحلال
مطابق ماده 114، آخرین مدیران شرکت موظف‌اند پیش از تشکیل جلسۀ انحلال، اظهارنامۀ صورت دارایی و بدهی را تنظیم کنند. سپس هیئت تصفیه مکلف است طبق ماده 116، حداکثر ظرف شش ماه از تاریخ انحلال، اظهارنامه مالیاتی آخرین دوره را تسلیم ادارۀ مالیات نماید.
4. بررسی و تشخیص مالیات
ادارۀ امور مالیاتی براساس ماده 117، به‌صورت خارج از نوبت اظهارنامه را بررسی می‌کند و در صورت اعتراض، ظرف یک سال برگ تشخیص را ابلاغ می‌کند. اگر ظرف این مدت اعتراض صورت نگیرد، مالیات قطعی خواهد شد.
5. تقسیم دارایی و اخذ مفاصا
هیئت تصفیه پس از پرداخت مالیات و سایر بدهی‌ها و گرفتن مفاصا حساب مالیاتی، مجاز به تقسیم دارایی‌های باقیمانده است.
مهلت تسلیم اظهارنامه مالیاتی انحلال شرکت
طبق ماده 116 قانون مالیات‌های مستقیم، مدیران تصفیه باید طی شش ماه از تاریخ انحلال (تاریخ ثبت در ادارۀ ثبت شرکت‌ها یا تاریخ درج آگهی انحلال در روزنامۀ رسمی) اظهارنامۀ مالیاتی را به سازمان امور مالیاتی ارائه و مالیات متعلقه را پرداخت کنند.
اگر اظهارنامه در این بازۀ زمانی تسلیم نشود یا ناقص باشد، بر اساس قوانین مالیاتی، ادارۀ امور مالیاتی می‌تواند طی مهلت سه سال از تاریخ درج آگهی انحلال، نسبت به صدور برگ تشخیص اقدام کند. و حداکثر سه ماه پس از اتمام این سه سال نیز زمان برای ابلاغ برگ تشخیص به مودی در نظر گرفته می‌شود
درآمدهای حاصل پس از انحلال و تکلیف مالیاتی آن
گاه ممکن است پس از انحلال رسمی شرکت، در جریان فروش برخی دارایی‌ها همچون کالاهای موجود در انبار، املاک یا سهام باقیمانده، درآمد تازه‌ای نصیب هیئت تصفیه شود. در این موارد، اگر درآمد جدید مشمول مالیات مقطوع مذکور در فصل املاک یا سهام نباشد، طبق ماده 110 (با نرخ ماده 105) باید اظهارنامه‌ای جدید تنظیم گردد. به عبارتی، اگر پس از پرداخت مالیات‌های مربوط به انحلال، درآمدی ایجاد شود که تابع مالیات مقطوع املاک یا سهام نیست، آن درآمد هم مشمول مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی خواهد بود و مدیر تصفیه مکلف است اظهارنامۀ جداگانه‌ای ارسال کند
ممنوعیت تقسیم دارایی‌ها پیش از مفاصا حساب مالیاتی
یکی از مسائل مهم در فرآیند انحلال این است که طبق ماده 118، دارایی‌های شرکت منحل‌شده قبل از دریافت مفاصا حساب مالیاتی یا نپرداختن تضمین معادل میزان مالیات، نباید تقسیم شود. در غیر این صورت، مشکلات قانونی و جرایم مالیاتی ممکن است برای مدیران تصفیه و دیگر ذی‌نفعان به وجود آید. همچنین اگر مدیران تصفیه، اظهارنامه را تسلیم نکنند یا اظهارنامۀ خلاف واقع ارائه دهند و این موضوع در آینده آشکار شود، طبق قانون مالیات‌های مستقیم علاوه بر شخص حقوقی، مدیران تصفیه و حتی شرکایی که دارایی به آن‌ها تخصیص یافته است، متضامناً مسئول پرداخت مالیات و جرایم خواهند بود
انواع مشکلات و چالش‌ها در فرآیند انحلال شرکت
1. اختلاف میان سهامداران: گاه سهامداران در خصوص نحوۀ تقسیم دارایی و چگونگی تسویۀ بدهی‌ها با هم اختلاف پیدا می‌کنند و این مسئله موجب طولانی شدن پروسۀ انحلال می‌شود.
2. مشکلات مالی: اگر شرکت به شدت دچار بدهی باشد و دارایی کافی برای پرداخت دیون مالیاتی و سایر بدهی‌ها را نداشته باشد، موضوع ممکن است به ورشکستگی بکشد.
3. پیچیدگی در ارزیابی دارایی‌ها: در مواردی که شرکت اموال غیرمنقول گران‌قیمت یا سهام پیچیده داشته باشد، ارزیابی دقیق ارزش آن دارایی‌ها دشوار می‌شود.
4. بی‌توجهی به مهلت‌های قانونی: عدم تحویل اظهارنامه در مهلت مقرر یا تقسیم دارایی پیش از دریافت مفاصا حساب مالیاتی، تبعات حقوقی و مالی سنگین برای مدیران و سهامداران به دنبال دارد.
تأثیرات اقتصادی و اجتماعی انحلال شرکت‌ها
1. تأثیر بر کارکنان: بسته شدن شرکت ممکن است بیکاری و از دست رفتن فرصت‌های شغلی را برای پرسنل به همراه داشته باشد.
2. کاهش یا افزایش رقابت در بازار: حذف یک شرکت از بازار می‌تواند بخشی از فضای رقابتی را خالی کند و به رقبای موجود اجازه دهد سهم بیشتری کسب کنند.
3. آسیب به اعتبار و شهرت سهامداران: در صورتی که انحلال ناشی از ورشکستگی یا تخلفات قانونی باشد، ممکن است بر خوش‌نامی افراد مرتبط با شرکت تأثیر منفی بگذارد.
نحوه تنظیم اظهارنامه انحلال شرکت و ضمائم آن
1. اطلاعات هویتی شرکت: باید نام، نوع شرکت، شناسه ملی، شماره ثبت و تاریخ ثبت آن قید شود.
2. اطلاعات هویتی مدیر تصفیه: ذکر نام و مشخصات مدیر یا مدیران تصفیه ضروری است.
3. صورت دارایی و بدهی: شامل فهرستی از دارایی‌های منقول و غیرمنقول، مطالبات، موجودی کالا و همچنین بدهی‌های مالی، مالیاتی و تعهدات جاری شرکت باشد.
4. ضمائم مورد نیاز: آگهی ثبت انحلال در روزنامۀ رسمی، آگهی تأسیس شرکت، صورت‌جلسۀ مجمع عمومی فوق‌العاده مبنی بر تصمیم انحلال، کارت اقتصادی شرکت و سایر مدارک درخواستی ادارۀ مالیات باید ضمیمه شوند.
نحوه ارسال اظهارنامه انحلال
فرآیند کلی برای انحلال یک شرکت (مانند سهامی خاص) به این شکل است:
1. تنظیم صورت جلسۀ انحلال: سهامداران در مجمع عمومی فوق‌العاده گرد هم می‌آیند و دربارۀ انحلال تصمیم می‌گیرند.
2. ثبت درخواست انحلال: با مراجعه به سامانۀ اداره ثبت شرکت‌ها، اطلاعات شرکت و صورت‌جلسه وارد می‌شود. آگهی انحلال در نهایت صادر و در روزنامۀ رسمی منتشر می‌شود.
3. تسلیم اظهارنامۀ انحلال: مدیر یا مدیران تصفیه در مهلت شش ماهه باید اظهارنامه مالیاتی انحلال را تکمیل و به ادارۀ امور مالیاتی تحویل دهند.
مالیات شرکت پس از انحلال و معافیت‌ها
برخی تصور می‌کنند با انحلال شرکت، دیگر تکلیفی برای پرداخت مالیات وجود ندارد. در حالی که شرکت‌هایی که پس از انحلال نیز درآمد جدیدی کسب می‌کنند (مثل فروش موجودی انبار یا دیگر دارایی‌ها) باید مالیات مربوط را مطابق مقررات پرداخت کنند، مگر آنکه این درآمدها مشمول مالیات مقطوع املاک یا سهام باشند.
به علاوه، با منحل شدن شرکت کلیۀ امتیازات و معافیت‌های مالیاتی قبلی از بین می‌روند؛ تنها استثنا در این زمینه، معافیت موضوع ماده 13 قانون ادارۀ مناطق آزاد تجاری و صنعتی است که کماکان برقرار خواهد بود.
سوالات پرتکرار پیرامون قوانین مالیاتی انحلال شرکت
1. مالیات انحلال شرکت چگونه محاسبه می‌شود؟
بر اساس ارزش روز دارایی‌ها پس از کسر بدهی‌ها، سرمایۀ پرداخت‌شده و اندوخته‌ها و سودهای قبلی که مالیاتشان پرداخت شده است. نرخ مالیات طبق ماده 115 و تبصره 2 همین ماده، نهایتاً با نرخ 25 درصد (ماده 105) اعمال می‌شود
2. مسئول پرداخت مالیات شرکت منحل‌شده چه کسی است؟
طبق مقررات، اصل بدهی مالیاتی بر عهدۀ شخص حقوقی است اما مدیران تصفیه و حتی مدیران سابق شرکت (در صورت عدم انجام تکالیف قانونی) می‌توانند به صورت تضامنی تحت پیگرد قرار گیرند.
3. مهلت تسلیم اظهارنامۀ مالیات انحلال شرکت چقدر است؟
حداکثر شش ماه از تاریخ انحلال. اگر این مهلت رعایت نشود، ادارۀ مالیات طی سه سال از تاریخ درج آگهی انحلال می‌تواند مالیات را تعیین کند.
4. تقسیم دارایی‌های شرکت منحل‌شده چه زمانی مجاز است؟
تا پیش از دریافت مفاصا حساب مالیاتی یا سپردن تضمین معادل میزان مالیات، تقسیم دارایی ممنوع است.
5. اگر بعد از انحلال شرکت درآمد تازه‌ای کسب شود، چه باید کرد؟
اگر این درآمد مشمول مالیات مقطوع فصول املاک یا سهام نباشد، باید اظهارنامۀ جدید موضوع ماده 110 تسلیم شود و مالیات آن با نرخ ماده 105 محاسبه خواهد شد.
6. ارزش دارایی‌ها در مالیات انحلال بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
برای اموالی که پیش‌تر فروخته شده‌اند، قیمت فروش مدنظر قرار می‌گیرد و برای اموالی که هنوز به فروش نرفته‌اند، بهای روز انحلال معیار است.
7. اگر اظهارنامۀ انحلال شرکت خلاف واقع تنظیم شود، چه اتفاقی می‌افتد؟
مطابق تبصرۀ ماده 118، مدیران تصفیه، مدیران پیشین، شرکا و سایر ذی‌نفعان که از دارایی شرکت سهم برده‌اند، به نسبت سهم خود مشمول پرداخت مالیات و جرایم خواهند بود.
8. مبنای زمانی محاسبۀ مالیات انحلال شرکت چیست؟
تاریخ ثبت انحلال در ادارۀ ثبت شرکت‌ها و تاریخ درج آگهی در روزنامۀ رسمی.
تعریف ورشکستگی و انواع آن
قبل از محاسبه مالیات شرکت های ورشکسته بیایید با مفهوم ورشکستگی آشنا شویم. ورشکستگی ناتوانی در پرداخت بدهی‌های شرکت به دلیل ورشکستگی مالی یا ناتوانی در انجام تعهدات مالی تعریف می‌شود. یک فرد به عنوان صاحب یک کسب و کار در صورت کسر دارایی نسبت به پرداخت بدهی‌ها ناتوان می‌شود، درنتیجه ورشکسته تلقی می‌شود.
قوانین مربوط به ورشکستگی در هر کشور گزینه‌هایی را ارائه می‌دهد که به موجب آن بدهکاران می‌توانند با اعلام ورشکستگی خود، برخی یا تمام بدهی‌های خود را پرداخت نکنند.
انواع ورشکستگی‌ها به طور کلی به قوانین هر کشور بستگی دارند، اما شرکت‌ها به طور بالقوه می‌توانند از بدهی‌های خاصی رها شوند و در عین حال سایر دارایی‌ها را از طریق تشکیل پرونده مجدد دست نخورده نگه دارند. در ادامه انواع ورشکستگی‌ها را بیان می‌کنیم:
ورشکستگی عادی:
در ورشکستگی عادی صاحبان کسب و کار و تاجران در بروز ورشکستگی فاقد نقش هستند و این اتفاق به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی، بحران مالی، تحریم‌ها و شرایط ناپایدار بازار اقتصادی رخ داده است.
ورشکستگی به تقلب:
در ورشکستگی به تقلب دادگاه بعد از بررسی‌ها نتیجه می‌گیرد که دلیل ورشکستگی شرکت انجام تخلفاتی مانند عدم پرداخت بدهی‌ها، پنهان کردن دارایی و اعلام ورشکستگی به صورت عمدی است.
ورشکستگی به تقصیر:
در ورشکستگی به تقصیر مدیر شرکت و صاحب کسب و کار در بروز ورشکستگی تقصیر دارد و به دلیل خطاهای مالیاتی و عملکردی این اتفاق روی داده است.
بیشتر بخوانید: روش های هزینه یابی در حسابداری صنعتی
انحلال شرکت چیست؟
هنگام اعلام ورشکستگی و تلاش برای سازماندهی مجدد بدهی‌های شرکت، ممکن است مواردی پیش بیاید که دیگر از نظر مالی برای یک شرکت مقرون به صرفه نباشد و طلبکاران به جای آن تقاضای انحلال کنند.
انحلال شامل فروش تمام یا بیشتر دارایی‌های شرکت به منظور بازپرداخت بستانکاران قبل از اعلام انحلال واحد تجاری است. به این ترتیب که بعد از اعلام انحلال به اداره ثبت شرکت‌ها، تاجر نسبت به پرداخت بدهی‌ها اقدام می‌کند. به طور کلی سه حالت انحلال شرکت به صورت زیر هستند:
انحلال اختیاری:
گاهی ممکن است یک شرکت تصمیم داشته باشد که فعالیت خود را متوقف کرده و اعلام انحلال کند. این انحلال می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که بسته به شرایط حاکم بر شرکت تصمیم‌گیری انجام می‌شود. همچنین به دلیل اتمام تاریخ انقضای فعالیت شرکت نیز می‌توان این انحلال و عدم فعالیت را اعلام کرد.
انحلال قضایی:
این انحلال طبق موارد خاص در دادگاه تعیین می‌شود و یک انحلال اجباری به حساب می‌آید. دادگاه برای برطرف کردن مشکلات مدنظر در شرکت مهلت ۶ ماهه‌ای را تعیین می‌کند و در صورتی که این موارد برطرف نشوند حکم انحلال شرکت را صادر می‌کند.
انحلال قهری:
انحلال قهری هم مانند انحلال قضایی به صورت اجباری انجام می‌شود. شرکت به دلیل شرایط اقتصادی و نامناسب ورشکست می‌شود و دیگر نیازی به حکم قضایی نیست.
یکی از تفاوت‌های اصلی ورشکستگی و انحلال این است که با ورشکستگی، قراردادهای سازمانی ممکن است به طور موقت لغو شوند و بعد از پایان ورشکستگی و پرداخت بدهی‌ها شرکت می‌تواند کار خود را شروع کند، اما در انحلال همه‌ی قراردادها باید فسخ شوند؛ زیرا شرکت به پایان راه خود رسیده است، مگر اینکه حکم دادگاه مورد دیگری را مشخص کرده باشد.
چگونه ورشکستگی خود را اعلام کنیم؟
اعلام ورشکستگی مستلزم ارائه‌ی اسناد کافی تاجر به دادگاه است، در صورت تمایل تاجر با مشاهده‌ی عدم توانایی خود در پرداخت بدهی و قرض‌ها قبل از اینکه طلبکاران اقدامات قانونی را انجام دهند، می‌تواند تمامی اسناد مرتبط با هزینه و بدهی‌ها و اسناد مالی شرکت را در اختیار دادگاه قرار دهد.
این افراد معمولاً از یک وکیل متخصص و آشنا به قوانین ورشکستگی نیز برای انجام کارهای قانونی کمک دریافت می‌کنند.
اسناد ارائه شده به دادگاه معمولاً شامل ارائه شواهدی از جمله صورت‌حساب درآمد، منابع مالی اثبات‌شده در دسترس، جزئیات خاص در مورد هر بدهی واجد شرایطی است که شامل طبقه‌بندی می‌شود، به‌عنوان مثال بدهی تضمین‌شده در مقابل کارت‌های اعتباری بدون وثیقه و … احیانا اگر تاجر نسبت به اعلام ورشکستگی خود اقدام نکند، طلبکاران می‌توانند با ارائه‌ی اسناد خود به دادگاه، روال اعلام ورشکستگی از جانب دادگاه را میسر کنند، به این ترتیب که دادگاه با بررسی دارایی‌های تاجر و شرکت او تصمیم می‌گیرد که این فرد توانایی پرداخت بدهی‌ها را دارد یا خیر، سپس حکم نهایی را صادر می‌کند.
روش محاسبه مالیات شرکت های ورشکسته شده و منحل شده
به طور کلی قوانین ارزیابی مالیاتی قابل اعمال در هنگام ورشکستگی از اصول مشابهی پیروی می‌کنند، اگرچه گاهی اوقات بسته به رویکرد اعلام شده ممکن است متفاوت باشد. به محض اعلان و ثبت ورشکستگی یا انحلال شرکت دیگر مالیاتی به آن تعلق نمی‌گیرد و صاحب شرکت موظف است که گزارش مالیاتی دوره‌ی قبل از انحلال یا ورشکستگی را ارسال کند. لازم است بدانید که اگر تاجر بتواند بخشی از مطالبات خود را از اشخاص ثالث دریافت کند، این عایدی جز درآمد شرکت محسوب می‌شود و مالیات بر آن تعلق می‌گیرد.
قوانین مالیاتی انحلال شرکت حاوی مقررات دقیق و مهمی است که همۀ شرکت‌ها در هنگام پایان فعالیت باید مدنظر قرار دهند. مطابق ماده‌های 114 تا 118 قانون مالیات‌های مستقیم، تکالیف مشخصی برای مدیران قبلی و مدیران تصفیه وضع شده است. مهم‌ترین آن‌ها، تسلیم اظهارنامۀ حاوی صورت دارایی و بدهی تا پیش از تشکیل جلسۀ مربوط به انحلال، تنظیم اظهارنامۀ آخرین دوره عملیات ظرف شش ماه پس از انحلال، پرداخت بدهی‌های مالیاتی و کسب مفاصاحساب است. در صورت تخلف از این مقررات، جرایم مالیاتی و حتی پیگرد قانونی برای مدیران تصفیه و ذی‌نفعان در تقسیم دارایی پیش‌بینی شده است.
همچنین در محاسبۀ مالیات انحلال، ارزش دارایی‌های شرکت (منهای بدهی‌ها، سرمایۀ پرداخت‌شده، اندوخته‌ها و سودهای دارای مالیات پرداخت‌شده) مبنای کار قرار می‌گیرد. برای برخی اقلام دارایی خاص مانند املاک و سهام، مقررات جداگانه‌ای وجود دارد که در قالب مواد 59، 143 و 143 مکرر اعمال می‌شود.
از سوی دیگر، در صورت تحقق درآمدهای تازه پس از انحلال که مشمول مالیات مقطوع نیستند، مدیر تصفیه مکلف است یک اظهارنامۀ جدید مطابق مادۀ 110 قانون مالیات‌های مستقیم ارسال کند. تمامی معافیت‌های مالیاتی شرکت (به‌جز معافیت مناطق آزاد مندرج در مادۀ 13 قانون مربوطه) پس از انحلال از بین می‌رود.
در نهایت، عدم رعایت هر یک از این موارد و فراموش کردن تسلیم اظهارنامه یا پرداخت مالیات در مهلت مقرر، موجب تحمیل جریمه‌های قانونی می‌شود. از این رو توصیه می‌شود مدیران شرکت‌ها قبل از تصمیم نهایی برای انحلال، ضمن آگاهی کامل از قوانین مالیاتی انحلال شرکت، با مشاوران مالیاتی مشورت کرده و تمامی فرآیندهای اداری و مالیاتی را مطابق قانون در مهلت‌های مقرر انجام دهند تا از هرگونه پیامد منفی مالی و حقوقی پیشگیری شود.
دیدگاهتان را بنویسید