چگونگی محاسبه و ثبت حسابداری تسهیلات مالی
محاسبه و ثبت حسابداری تسهیلات مالی به چه صورت است؟ در این مطلب از سرای حسابدار به بررسی نحوه محاسبه و ثبت حسابداری تسهیلات مالی (ثبت تسهیلات در حسابداری) می پردازیم. همچنین شما را با نحوه حسابداری تسهیلات مالی و انواع آن آشنا می کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتهای این بخش همراه ما باشید.
تسهیلات مالی چیست ؟
تسهیلات مالی بهعنوان ابزاری کلیدی برای تأمین مالی شناخته میشود. اما هر تسهیلاتی، همراه با تعهداتی است که باید با دقت، در دفاتر حسابداری ثبت شده و در صورتهای مالی بهدرستی گزارش شود .تسهیلات مالی توافقنامهای رسمی میان شخص حقیقی یا حقوقی با یک ارائهدهنده خدمات مالی (معمولاً بانک) است که در آن منابع مالی لازم برای تحقق اهداف اقتصادی به شکل موقت در اختیار متقاضی قرار میگیرد. این منابع میتوانند در قالب پول نقد، کالا، خدمات یا تعهد پرداخت باشند و با هدف توسعه فعالیتهای تولیدی، بازرگانی، خدماتی و سایر فعالیتهای اقتصادی ارائه میشوند.
انواع تسهیلات مالی در قالب عقود اسلامی
تسهیلات مالی در نظام بانکداری ایران بر اساس عقود اسلامی به دو دسته اصلی مشارکتی و مبادلهای تقسیم میشوند :
1️⃣ تسهیلات مشارکتی :
- مضاربه : تأمین سرمایه توسط بانک، اجرای تجارت توسط شریک، تقسیم سود.
- مشارکت مدنی : ترکیب سرمایه بانک و شریک برای فعالیت اقتصادی مشاع.
- مشارکت حقوقی : مشارکت بانک از طریق خرید سهام شرکتها و سهیم شدن در سود.
- مساقات و مزارعه : مشارکت در باغداری یا زراعت با تقسیم سود حاصل.
2️⃣ تسهیلات مبادلهای :
- فروش اقساطی : خرید دارایی توسط بانک و فروش قسطی به متقاضی.
- جعاله : اجرای پروژه توسط پیمانکار در برابر دریافت اجرت.
- سلف (پیشخرید) : خرید نقدی محصولات آتی از بنگاه تولیدی.
- اجاره به شرط تملیک : اجاره بلندمدت با شرط انتقال مالکیت در پایان.
- خرید دین : تنزیل اسناد تجاری شرکتها توسط بانک و پرداخت نقدی به آنها.
ثبت حسابداری تسهیلات جعاله ، خرید دین و اقساطی
✅ تسهیلات جعاله :
بانک بهعنوان عامل با ۲۰٪ مازاد مبلغ اصلی، وجه را به تأمینکننده کالا واریز میکند و شرکت با پیش فاکتور اقدام به تسویه تدریجی میکند. هزینه بهره آن مطابق نرخ قرارداد شناسایی و مستهلک میشود.
✅ تسهیلات اقساطی :
هر قسط ترکیبی از اصل و سود است. در زمان دریافت، وام ثبت و در هر قسط، بخش بهره به هزینه و بخش اصل به کاهش بدهی اختصاص مییابد.
✅ خرید دین :
بانک اسناد دریافتنی شرکت را با نرخ تنزیل کسر میکند و مبلغ خالص را پرداخت مینماید. مبلغ کارمزد تنزیل به عنوان هزینه مالی در لحظه تنزیل ثبت میشود.
حسابداری و محاسبه بهرهی بانکی
حسابداری تسهیلات مالی عمل ردیابی و ثبت صحیح تراکنشهای مالی از جمله تسهیلات مالی است. این روند شامل محاسبه پیشبینی جریان نقدی، تهیه اسناد مربوط به وام و اوراق بدهی و تعیین نرخ بهره است. اگرچه این فعالیتها به طور فزایندهای خودکار شدهاند، اما متخصصان امور مالی نیاز است که بدانند که چگونه با تفاوتهای اندک مرتبط با محاسبه و ثبت سوابق حسابداری دقیق برای هر تراکنش رفتار کنند.
به عنوان مثال، درک تمایز بین وامها و تسهیلات و همچنین انواع مختلف تسهیلات موجود به منظور محاسبه و ثبت صحیح حسابداری مربوط به آنها اهمیت دارد.در واقع هر شخص حقوقی یا حقیقی میتواند از سازمان ارائه کنندهی تسهیلات وامی کوتاه مدت را برای اهداف خود دریافت کند.
فرمول قدیمی محاسبهی قسط وام و بهرهی بانکی

حسابداری تسهیلات مالی چیست ؟
حسابداری تسهیلات مالی فعالیتهای مربوط به پیگیری امور مالی، وام و تسهیلاتی است یک شرکت یا سازمان به افراد ارائه میکند. این فعالیتها شامل حسابرسی تمام بدهیهای موسسه مالی (بانک یا سایر وام دهندگان) و همچنین پیش بینی جریانهای نقدی آتی بر اساس عملکرد گذشته یا مفروضات برنامهریزی شده مانند نرخ بهره است.به طور کلی معیاری که برای دسته بندی تسهیلات مالی استفاده میشود بر اساس مدت زمان تسهیلات است و برای محاسبه تسهیلات مالی به روش میتوان عمل کرد: روش ناخالص و روش خالص. در هنگام محاسبهی حسابداری تسهیلات مالی باید نهایت دقت و توجه را به کار برد زیرا امکان رخ دادن خطا در هنگام دریافت، پرداخت و ثبت تسهیلات وجود دارد.
انواع روشهای محاسبه و ثبت حسابداری تسهیلات مالی
روشهای محاسبه و ثبت حسابداری تسهیلات مالی ب دو روش انجام میشوند و میتوان از هر دو آنها در شرایط خاص و مطابق با استانداردهای خود استفاده کرد:
1️⃣ حسابداری تسهیلات مالی به روش خالص
در روش ثبت حسابداری تسهیلات مالی به روش خالص پس از تعیین وام، بانک به میزان مبلغ تسهیلات دریافتی بدهکار و شرکت دریافتکننده تسهیلات نیز بستانکار شناخته میشود. حال در موعد پرداخت اقساط بانک به میزان مبلغ اقساط و سود محاسبه شده بستانکار و پرداخت کنندهی اقساط بدهکار شناخته میشود.
مثال :
- دریافت وام :
- بانک بدهکار
- تسهیلات مالی بستانکار
- پرداخت قسط :
- تسهیلات مالی بدهکار
- هزینه بهره بدهکار
- بانک بستاکار
2️⃣ حسابداری تسهیلات مالی به روش ناخالص
روش حسابداری تسهیلات مالی به روش ناخالص متفاوت از روش قبلی است. به این صورت که بانک پس از ارائه وام همانند روش خالص کماکان بدهکار و شخص وام گیرنده بستانکار شناخته میشود. اما در این روش به میزان مبلغ اقساط و بهرهی تحقق نیافته بانک بستانکار و شخص وام گیرنده به همین مقدار بدهکار شناخته میشود.
مثال :
- دریافت وام :
- بانک بدهکار
- بهره سنوات آنی بدهکار
- تسهیلات مالی بستانکار
- پرداخت قسط :
- تسهیلات مالی بدهکار
- هزینه بهره بدهکار
- بانک بستانکار
- بهره سنوات آنی بستانکار
✅ ساختار حسابداری تسهیلات بهصورت زیر طبقهبندی میشود :
| رده حسابداری | نوع حساب | طبقهبندی جزئیتر |
|---|---|---|
| بدهیهای جاری | تسهیلات کوتاهمدت | وامهای پرداختنی کوتاهمدت، بهره سنوات آتی |
| بدهیهای غیرجاری | تسهیلات بلندمدت | حصه جاری تسهیلات، بهره تحقق نیافته |
| هزینههای غیرعملیاتی | هزینههای مالی | هزینه بهره، وجه التزام (جریمه دیرکرد) |
تفاوت وام و تسهیلات
برای دانش بیشتر در این حوزه نیاز است که به تفاوت دو واژهی وام و تسهیلات آگاه باشید. وام و تسهیلات دو اصطلاحی هستند که اغلب در صنعت بانکداری به جای هم استفاده میشوند، اما در واقع تفاوت مشخصی بین آنها وجود دارد :
✅ وام : پولی است که از یک موسسهی وام دهنده برای هدفی خاص قرض گرفته میشود. مدت زمان مشخصی مانند سه ماه، شش ماه یا یک سال خواهد داشت و شامل سودی است که در پایان دوره بازپرداخت میشود. میتوانید به آن به عنوان یک روش سنتی وام گرفتن نگاه کنید.
✅ تسهیلات : ترتیبی است که بین مشتری و بانک ایجاد میشود تا هر زمان که به اعتبار نیاز داشته باشند، دسترسی آنها به اعتبار فراهم شود. وجوه در صورت نیاز در دسترس است و مشتریان مجبور نیستند به طور مداوم هر بار که پول نقد اضافی میخواهند دوباره درخواست دهند؛ زیرا همیشه آماده است. تسهیلات به اشکال مختلفی ارائه میشوند و میتوانند شامل اضافه برداشت، اعتبارات، پرداخت قبوض با تخفیف یا تامین مالی تجارت باشند.
در اصل، وامها تامین مالی کوتاهمدت را فراهم میکنند، در حالی که تسهیلات انعطافپذیری مالی بلندمدت و بهترین خدمات را برای افرادی که نیاز مداوم به سرمایه یا نقدینگی در یک دوره زمانی طولانی دارند، ارائه میکنند. هر دو مورد بسته به شرایط شما میتوانند مفید باشند، بنابراین درک ویژگیهای مختلف آنها میتواند به تصمیمگیری بهتر در آینده کمک کند.
روش افشای صحیح تسهیلات مالی در صورت های مالی
1️⃣ الزامات افشا :
- مبلغ اصل تسهیلات
- نرخ سود تسهیلات
- مبلغ هزینه بهره منظور شده در دارایی
- وثایق یا ضمانتهای مربوط
- تسهیلات دریافتی جاری و غیرجاری
2️⃣ طبقهبندی در ترازنامه :
- تسهیلات کمتر از ۱۲ ماه: بدهی جاری
- تسهیلات با سررسید بیش از ۱۲ ماه: بدهی بلندمدت
- بخش بهره تحقق نیافته: کاهنده بدهی
تأثیر حسابداری تسهیلات بر اظهارنامه مالیاتی
1️⃣ اهمیت بند ۱۸ ماده ۱۴۸ ق.م.م :
سود، کارمزد و جرایم تسهیلات دریافتی تنها در صورتی هزینه قابل قبول مالیاتی محسوب میشود که:
- تسهیلات از بانکهای مجاز دریافت شده باشد.
- وجه آن به اشخاص وابسته (طبق ماده ۱۲۹ ق.ت.) منتقل نشده باشد.
- همزمان با دریافت تسهیلات، سپردههای بانکی قابل توجهی در بانکها وجود نداشته باشد.
2️⃣ بخشنامه ۳۰۵۴۵/۳۹۳/۲۳۲ :
در صورت استفاده از منابع تسهیلات برای وامدهی به سهامداران، شرکا یا مدیران، هزینه بهره مربوطه از نظر مالیاتی رد میشود.
مراحل کلی محاسبهی حسابداری تسهیلات مالی
محاسبه و ثبت حسابداری تسهیلات مالی میتواند یک تمرین پیچیده باشد، اما اطمینان از نگهداری و گزارش دقیق اطلاعات ضروری است. مؤسسات مالی برای بهبود عملیات خود و متعاقباً کمک به تصمیمگیری بهتر، به سوابق دقیق فعالیتهای وامدهی و تأمین مالی خود نیاز دارند. همچنین مدیریت هوشمند تسهیلات مالی ایجاب میکند که ثبت این اقلام به صورت دقیق انجام شود.
1️⃣ باید جنبه بدهی، تسهیلات و سایر موارد مرتبط با فرایند تامین مالی یا قرارداد وام را به طور کامل درک کنید. این مرحله به معنای درک برآورد جریان نقدی، شرایط بازپرداخت، سررسیدها، حداقل سطوح پرداخت و سایر خدمات مورد نیاز برای اعطای وام یا ارائه تسهیلات است. با درک تمام این جنبهها میتوانید ترازنامهی صحیحی را برای هر بدهی یا وام به درستی تعیین کنید.
2️⃣ ثبت صحیح حسابهای وام در دفتر کل است، این کار به شما امکان میدهد که دید بهتری داشته باشید و همچنین ارتباط بین بخشهای مختلف مانند مدیران پروژه یا حسابداران را سادهتر کنید. علاوه بر این، ایجاد نسخههای پشتیبان الکترونیکی مطابق با دستورالعملهای قابل قبول میتواند به جلوگیری از از دست رفتن دادهها یا اسناد کمک کند.
به طور کلی حفظ سوابق هنگام اعطای وام یا ارائه تسهیلات ضروری است، بنابراین حتما پس از تکمیل درخواستهای وام، آنها را پیگیری کنید.
نکات کلیدی تسهیلات مالی :
- تسهیلات مالی از مهمترین اجزای ساختار بدهیهای شرکتها هستند که باید طبق استانداردهای حسابداری ثبت و افشا شوند.
- محاسبه تسهیلات مالی باید با بهرهگیری از فرمولهای دقیق بانک مرکزی یا ابزارهای تخصصی مانند اکسل انجام گیرد.
- انتخاب روش خالص یا ناخالص ثبت تسهیلات باید براساس سیاستهای گزارشگری مالی شرکت صورت گیرد.
- تسهیلات بلندمدت باید به تفکیک حصه جاری و غیرجاری در ترازنامه طبقهبندی و بهدرستی افشا شوند.
- هزینه بهره، هزینه قابل قبول مالیاتی محسوب میشود؛ مشروط به رعایت مقررات ماده ۱۴۸ قانون مالیاتهای مستقیم و بخشنامههای مرتبط.
کلام پایانی
در این بخش از آموزش های حسابداری به بررسی چگونگی محاسبه و ثبت حسابداری تسهیلات مالی پرداختیم. امیدواریم مطالب این بخش برای شما مفید بوده باشد و جواب سوالات و ابهامات خود را گرفته باشید. اگر هنوز هم در مورد نحوه محاسبه و ثبت حسابداری تسهیلات مالی سوال دارید در قسمت ثبت نظر از ما بپرسید. در اسرع وقت به سوالات شما پاسخ داده می شود. ممنون که تا انتها همراه ما بودید.
ثبت حسابداری تسهیلات مالی دریافتی به روش ناخالص چگونه انجام میشود ؟
در روش ناخالص، بانک و بهره سنوات آتی بدهکار و تسهیلات مالی بستانکار میشود. بهره تحقق نیافته با گذشت زمان به هزینه بهره منتقل شده و تسهیلات مالی در ترازنامه با ارزش فعلی نمایش داده میشود.
تفاوت ثبت حسابداری تسهیلات مالی به روش خالص و ناخالص در چیست ؟
در روش خالص تنها مبلغ واقعی دریافتی ثبت میشود و بهره بهصورت جداگانه در هر دوره شناسایی میشود. اما در روش ناخالص، کل اصل و سود در زمان دریافت تسهیلات ثبت شده و بهره تحققنیافته به عنوان پیشپرداخت در حسابها منعکس میشود.
بهره تسهیلات بانکی چگونه محاسبه میشود ؟
بهره معمولاً با فرمول بانک مرکزی یا با استفاده از توابع Excel مثل PMT، IPMT و PPMT محاسبه میشود. نرخ بهره، مدت و مانده وام سه عامل کلیدی در محاسبه آن هستند.
تسهیلات مالی دریافتی در کدام بخش صورتهای مالی طبقهبندی میشود ؟
تسهیلات با سررسید کمتر از ۱۲ ماه در بخش بدهیهای جاری، و تسهیلات بلندمدت در بخش بدهیهای غیرجاری گزارش میشود. بهره تحقق نیافته نیز بهعنوان کاهنده بدهی در نظر گرفته میشود.
هزینههای بهره تسهیلات دریافتی از نظر مالیاتی چگونه ارزیابی میشود ؟
طبق بند ۱۸ ماده ۱۴۸ ق.م.م، هزینههای بهره اگر از بانکهای مجاز اخذ شده و در عملیات شرکت مصرف شده باشد، هزینه قابل قبول مالیاتی محسوب میشود. در غیر این صورت (مثلاً پرداخت به اشخاص وابسته)، هزینه مربوط رد میشود.
در صورت عدم پرداخت بهموقع اقساط وام، جریمه دیرکرد چگونه محاسبه و ثبت میشود ؟
جریمه دیرکرد بر اساس نرخهای پلکانی (۶٪ تا ۱۴٪) محاسبه شده و در حساب «وجه التزام تسهیلات» یا «هزینه جریمه» به عنوان هزینه مالی ثبت میشود.
دیدگاهتان را بنویسید