استاندارد حسابداری شماره ۳۵ (مالیات بر درآمد)
فهرست مطالب
در دنیای امروز، حسابداری به‌عنوان زبان تجارت شناخته می‌شود و استانداردهای حسابداری برای اطمینان از شفافیت، صحت و مقایسه‌پذیری اطلاعات مالی در سطح جهانی به کار می‌روند. یکی از این استانداردها، استاندارد حسابداری شماره ۳۵ است که به موضوع مالیات بر درآمد پرداخته و نحوه شناسایی، اندازه‌گیری و افشای مالیات‌های جاری و معوق را تشریح می‌کند.
هدف و دامنه کاربرد استاندارد شماره 35
استاندارد حسابداری شماره 35 به‌طور خاص به حسابداری مالیات بر درآمد می‌پردازد. این استاندارد برای واحدهای تجاری تعیین کرده است که چگونه آثار مالیاتی ناشی از معاملات و رویدادهای مالی را شناسایی و گزارش کنند. همچنین، این استاندارد نحوه‌ی شناسایی مالیات‌های جاری و معوق و تأثیرات آن‌ها بر صورت‌های مالی واحد تجاری را بیان می‌کند.
از مهم‌ترین نکات در استاندارد حسابداری شماره 35 ، تفکیک آثار مالیاتی به دو نوع است: مالیات جاری و مالیات معوق. مالیات جاری به‌طور معمول در دوره‌ای که درآمد مشمول مالیات شناسایی می‌شود، در صورت سود و زیان ثبت می‌شود، در حالی که مالیات معوق به‌دلیل تفاوت‌های موقتی بین مبنای مالیاتی و مبنای حسابداری دارایی‌ها و بدهی‌ها ایجاد می‌شود و باید در ترازنامه واحد تجاری منعکس شود.
تطابق با استاندارد های بین المللی حسابداری
استاندارد حسابداری شماره 35 ایران به‌طور مستقیم با استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره 12 (IAS 12) در ارتباط است. استاندارد IAS 12 به شناسایی، اندازه‌گیری و افشای مالیات بر درآمد، شامل مالیات‌های جاری و معوق، پرداخته است. همچنین، هر دو استاندارد نحوه برخورد با تفاوت‌های موقتی و شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌های مالیات معوق را به‌طور مشابه بیان می‌کنند.
مالیات جاری و معوق
مالیات جاری
مالیات جاری، مبلغی است که به درآمد مشمول مالیات مربوط به دوره‌ی جاری تعلق می‌گیرد. این مالیات باید بر اساس نرخ‌های مالیاتی که در تاریخ ترازنامه به‌صورت قانونی اعلام شده‌اند، اندازه‌گیری شود. به عبارت دیگر، مالیات جاری به‌طور مستقیم و در همان دوره‌ای که درآمد شناسایی می‌شود، در صورت سود و زیان واحد تجاری ثبت می‌شود.
مالیات معوق
مالیات معوق به مالیاتی اطلاق می‌شود که ناشی از تفاوت‌های موقتی بین مبنای حسابداری و مبنای مالیاتی دارایی‌ها و بدهی‌ها است. این تفاوت‌ها می‌توانند بر پرداخت‌های مالیاتی آتی تأثیرگذار باشند. برای مثال، اگر دارایی‌ها یا بدهی‌ها در حسابداری به گونه‌ای ثبت شوند که موجب افزایش یا کاهش مالیات‌های آتی شوند، این تغییرات باید به‌طور شفاف در صورت‌های مالی منعکس شوند.
تفاوت‌های موقتی در استاندارد حسابداری شماره ۳۵
تفاوت‌های موقتی یکی از مفاهیم کلیدی در استاندارد حسابداری شماره 35 است. این تفاوت‌ها به اختلاف‌هایی اطلاق می‌شود که بین ارزش دفتری یک دارایی یا بدهی در صورت‌های مالی و مبنای مالیاتی آن وجود دارد. تفاوت‌های موقتی می‌توانند به دو دسته تقسیم شوند:
- تفاوت‌های موقتی مشمول مالیات: این تفاوت‌ها به‌گونه‌ای هستند که در زمان بازیافت مبلغ دفتری یک دارایی یا تسویه مبلغ دفتری یک بدهی، موجب ایجاد مبالغ مشمول مالیات در دوره‌های آتی می‌شوند. به عبارت دیگر، این تفاوت‌ها باعث افزایش مالیات‌های آتی می‌شوند.
- تفاوت‌های موقتی کاهنده مالیات: این تفاوت‌ها هنگامی رخ می‌دهند که در زمان بازیافت یک دارایی یا تسویه یک بدهی، موجب کاهش مبالغ مشمول مالیات در دوره‌های آتی شوند. این تفاوت‌ها معمولاً به کاهش مالیات‌های آتی منجر می‌شوند.
تجدید ارزیابی و مالیات انتقالی
یکی دیگر از نکات مهم استاندارد حسابداری شماره 35 ، تأثیر تجدید ارزیابی دارایی‌ها بر مالیات انتقالی است. زمانی که یک شرکت دارایی‌های خود را تجدید ارزیابی می‌کند، مالیات ناشی از این تجدید ارزیابی ممکن است به‌عنوان بدهی مالیات انتقالی شناسایی شود. به‌ویژه اگر شرکتی به‌طور منظم دارایی‌های خود را ارزیابی می‌کند، باید توجه ویژه‌ای به مالیات ناشی از این تجدید ارزیابی داشته باشد. برای مثال، اگر سود ناشی از تجدید ارزیابی دارایی‌ها به‌طور مستقیم بر مالیات انتقالی تأثیرگذار باشد، شرکت باید این اثرات را در صورت‌های مالی خود شفاف و دقیق گزارش کند.
دارایی‌ها و بدهی‌های مالیات معوق
یکی از ویژگی‌های مهم استاندارد حسابداری شماره ۳۵ ، شناسایی و ثبت دارایی‌ها و بدهی‌های مالیات معوق است. به‌طور کلی، این دارایی‌ها و بدهی‌ها مربوط به تفاوت‌های موقتی مشمول مالیات و کاهنده مالیات هستند.
دارایی مالیات معوق: دارایی مالیات معوق شامل تمام تفاوت‌های موقتی کاهش‌دهنده مالیات و زیان‌های مالیاتی استفاده‌نشده‌ای است که امکان بهره‌برداری از آن‌ها به‌صورت اعتبار مالیاتی در دوره‌های آینده وجود دارد.
بدهی مالیات معوق: این بدهی مربوط به تفاوت‌های موقتی مشمول مالیات است که باید در دوره‌های آتی پرداخت شود.
افشای اطلاعات مالیاتی
افشای دقیق و جامع تفاوت‌های مالیاتی، یکی از الزامات کلیدی استاندارد حسابداری شماره 35 است. تفاوت‌های موقتی و دائمی که از اختلافات میان مبنای حسابداری و مبنای مالیاتی ناشی می‌شوند، باید به‌طور شفاف در صورت‌های مالی منعکس شوند. این افشا باید شامل تحلیل دقیق مالیات‌های جاری و معوق، تفاوت‌های موقتی و اثرات آن‌ها بر محاسبه مالیات‌ها، و نرخ‌های مالیاتی مورد استفاده باشد. این اطلاعات برای مدیران مالی و حسابرسان ضروری است تا بتوانند تفاوت‌های مالیاتی را به‌طور صحیح شناسایی، تحلیل و گزارش کنند.
استاندارد حسابداری شماره 35 تأکید ویژه‌ای بر افشای شفاف و کامل اطلاعات مالیاتی در صورت‌های مالی دارد. این اطلاعات شامل موارد زیر است:
- تجزیه و تحلیل دقیق مالیات‌های جاری و معوق
- شرح تفاوت‌های موقتی و آثار آن‌ها بر مالیات
- اطلاعات مربوط به زیان‌های مالیاتی که به‌عنوان دارایی مالیات معوق شناسایی شده‌اند
نرخ‌های مالیاتی مورد استفاده و هرگونه تغییرات در این نرخ‌ها که می‌تواند بر محاسبات مالیاتی تأثیر بگذارد.
مثال جامع از محاسبات مالیات در استاندارد حسابداری شماره ۳۵
فرض کنید یک شرکت در سال مالی خود سود قبل از مالیات معادل ۱۰۰,۰۰۰ تومان داشته باشد. این شرکت با قوانین مالیاتی تفاوت‌های موقتی دارد که ناشی از تفاوت در استهلاک دارایی‌ها، ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول و هزینه‌های تعهدی است. این تفاوت‌ها باعث تغییرات در سود مشمول مالیات و در نهایت محاسبه مالیات جاری و معوق خواهند شد.
1.محاسبه سود مشمول مالیات:
در ابتدا باید سود مشمول مالیات محاسبه شود. برای این کار، تفاوت‌های موقتی با قوانین مالیاتی باید تعدیل شوند. به طور مثال:
- استهلاک مالیاتی: شرکت استهلاک دارایی‌ها را بر اساس نرخ‌های مالیاتی خاص خود محاسبه می‌کند که ممکن است با استهلاک حسابداری تفاوت داشته باشد. فرض کنید استهلاک مالیاتی بیشتر از استهلاک حسابداری معادل ۱۰,۰۰۰ تومان باشد. این مقدار به سود مشمول مالیات افزوده می‌شود.
- ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول: شرکت مبلغ ۵,۰۰۰ تومان ذخیره برای مطالبات مشکوک‌الوصول ایجاد کرده است که مطابق با اصول حسابداری انجام شده، اما سازمان مالیاتی این ذخیره را نمی‌پذیرد تا زمانی که این مطالبات قطعاً وصول نشوند. بنابراین، این مبلغ باید از سود مشمول مالیات کسر شود.
- هزینه‌های تعهدی: شرکت هزینه‌های تعهدی معادل ۲۰,۰۰۰ تومان را ثبت کرده که هنوز پرداخت نشده است و برای سازمان مالیاتی قابل پذیرش نیست. بنابراین، این مبلغ نیز باید به سود مشمول مالیات افزوده شود.
بنابراین، سود مشمول مالیات شرکت با انجام تعدیلات به شرح زیر محاسبه می‌شود:
- سود مشمول مالیات تومان125,000 = 100,000 + 10,000 − 5,000 + 20,000
2. محاسبه مالیات جاری:
حال با در نظر گرفتن نرخ مالیات ۲۵٪، مالیات جاری به شرح زیر محاسبه می‌شود:
- مالیات جاری تومان ۳۱,۲۵۰= ۲۵٪ × ۱۲۵,۰۰۰
3. محاسبه مالیات معوق (دلیل تفاوت‌های موقتی):
تفاوت‌های موقتی که موجب تغییر در محاسبات مالیات معوق می‌شوند به دو دسته تقسیم می‌شوند:
الف) تفاوت‌های موقتی مشمول مالیات
این تفاوت‌ها موجب افزایش مالیات‌های آتی می‌شوند. به طور مثال:
- تفاوت ناشی از استهلاک بیشتر مالیاتی نسبت به حسابداری (یعنی استهلاک مالیاتی ۱۰,۰۰۰ تومان بیشتر از استهلاک حسابداری):
این مبلغ باید به عنوان بدهی مالیات معوق شناسایی شود. محاسبه مالیات معوق ناشی از این تفاوت به‌صورت زیر خواهد بود: - مالیات معوق ناشی از تفاوت مشمول مالیات تومان ۲,۵۰۰= ۲۵٪ × ۱۰,۰۰۰
ب) تفاوت‌های موقتی کاهنده مالیات
این تفاوت‌ها موجب کاهش مالیات‌های آتی می‌شوند. به طور مثال:
- تفاوت ناشی از ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول و هزینه‌های تعهدی که برای حسابداری شناخته شده ولی برای مالیات پذیرفته نشده است:
مجموع این تفاوت‌ها ۲۵,۰۰۰ تومان است (۵,۰۰۰ تومان ذخیره مطالبات + ۲۰,۰۰۰ تومان هزینه تعهدی).
این مبلغ باید به‌عنوان دارایی مالیات معوق شناسایی شود. محاسبه دارایی مالیات معوق ناشی از این تفاوت به‌صورت زیر خواهد بود: - دارایی مالیات معوق ناشی از تفاوت کاهنده مالیات تومان ۶,۲۵۰= ۲۵٪ × ۲۵,۰۰۰
4. گزارش در صورت‌های مالی:
بنابراین، در صورت‌های مالی شرکت، موارد زیر باید گزارش شود:
- مالیات جاری: ۳۱,۲۵۰ تومان
- بدهی مالیات معوق (تفاوت مشمول مالیات): ۲,۵۰۰ تومان
- دارایی مالیات معوق (تفاوت کاهنده مالیات): ۶,۲۵۰ تومان
- اثر خالص مالیات معوق (دارایی مالیات معوق – بدهی مالیات معوق): تومان ۳,۷۵۰=۶,۲۵۰ − ۲,۵۰۰
این یعنی شرکت باید ۳,۷۵۰ تومان به‌عنوان دارایی مالیات معوق خالص در صورت‌های مالی خود ثبت کند.
روندهای مالیاتی در ایران و تفاوت با استانداردهای بین‌المللی
در ایران، روندهای مالیاتی معمولاً با استانداردهای بین‌المللی تفاوت‌هایی دارند. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها، طولانی بودن فرآیند قطعی کردن مالیات‌ها است. در بسیاری از موارد، فرآیند تأسیس و تأیید مالیات‌ها ممکن است سال‌ها طول بکشد، در حالی که در استانداردهای بین‌المللی، این فرآیند به‌طور معمول در مدت زمان یک سال یا کمتر به پایان می‌رسد. این طولانی شدن فرآیندها می‌تواند باعث ابهام در شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌های مالیاتی انتقالی و اثرات آن‌ها بر صورت‌های مالی شود.
استاندارد حسابداری شماره ۳۵ ، یکی از مهم‌ترین الزامات برای واحدهای تجاری است که به‌منظور شفافیت، دقت و انسجام در گزارش‌دهی مالیات بر درآمد تدوین شده است. رعایت این استاندارد به شرکت‌ها کمک می‌کند تا تأثیرات مالیاتی ناشی از معاملات و رویدادهای مالی را به‌طور دقیق شناسایی، اندازه‌گیری و افشا کنند. این استاندارد نه‌تنها برای اطمینان از یکپارچگی گزارش‌های مالی در سطح ملی و بین‌المللی ضروری است، بلکه برای مقابله با تفاوت‌های موقتی و دائمی مالیاتی که به‌طور طبیعی در روندهای حسابداری و مالیاتی ایجاد می‌شود، به یک ابزار قوی تبدیل شده است.
با این حال، پیاده‌سازی این استاندارد در عمل می‌تواند با چالش‌هایی مواجه شود که نیازمند زیرساخت‌های مناسب و آموزش‌های تخصصی برای حسابداران و مدیران مالی است. طولانی بودن فرآیند تأسیس و تأیید مالیات‌ها در ایران و اختلاف‌های موجود بین مبنای حسابداری و قوانین مالیاتی، موجب پیچیدگی‌های قابل‌توجهی در شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌های مالیاتی می‌شود. به‌ویژه زمانی که تفاوت‌های مالیاتی در روند تجدید ارزیابی دارایی‌ها یا انتقال اعتبارهای مالیاتی به‌کار گرفته نشده شناسایی می‌شوند.
تفاوت مالیات جاری و مالیات معوق چیست؟
مالیات جاری به مالیات مربوط به درآمد مشمول مالیات یک دوره خاص تعلق دارد، در حالی که مالیات معوق ناشی از تفاوت‌های موقتی بین مبنای حسابداری و مالیاتی دارایی‌ها و بدهی‌هاست که باید در دوره‌های آتی پرداخت یا بازیافت شود.
تفاوت‌های موقتی مشمول مالیات چه تأثیری در صورت‌های مالی دارند؟
تفاوت‌های موقتی مشمول مالیات منجر به ایجاد بدهی مالیات معوق می‌شوند که باید در ترازنامه منعکس شده و در دوره‌های آتی به‌عنوان مالیات پرداختنی در نظر گرفته شوند.
چگونه می‌توان تفاوت‌های موقتی کاهنده مالیات را شناسایی و مدیریت کرد؟
تفاوت‌های موقتی کاهنده مالیات معمولاً به کاهش مالیات‌های آتی منجر می‌شوند. این تفاوت‌ها باید به‌دقت در صورت‌های مالی و در بخش دارایی‌های مالیات معوق شناسایی و گزارش شوند.
آیا تجدید ارزیابی دارایی‌ها می‌تواند مالیات انتقالی ایجاد کند؟
بله، تجدید ارزیابی دارایی‌ها می‌تواند مالیات انتقالی ایجاد کند که به‌عنوان بدهی مالیات انتقالی در ترازنامه شناسایی می‌شود. این مالیات ناشی از تفاوت‌های ناشی از تجدید ارزیابی دارایی‌ها است.
فرآیند شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌های مالیاتی انتقالی در ایران چگونه است؟
فرآیند شناسایی دارایی‌ها و بدهی‌های مالیاتی انتقالی در ایران ممکن است با مشکلاتی مواجه شود، زیرا نهادهای مالیاتی معمولاً طولانی‌تر از استانداردهای بین‌المللی مالیات‌ها را تأسیس و تأیید می‌کنند، که این موضوع ممکن است موجب عدم اطمینان در شناسایی دقیق این دارایی‌ها و بدهی‌ها شود.
دیدگاهتان را بنویسید