استاندارد حسابداری شماره ۴۳ (درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان)
استاندارد حسابداری شماره ۴۳ ، با عنوان “درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان”، تحولی اساسی در اصول حسابداری رقم زده و چارچوبی یکپارچه برای نحوه شناسایی و گزارش درآمدهای حاصل از قراردادهای تجاری با مشتریان ارائه میدهد. این استاندارد که با هدف هماهنگی با استاندارد گزارشگری مالی بینالمللی شماره 15 (IFRS 15) تدوین شده، روشهای کلیدی برای شناسایی درآمد از قرارداد با مشتریان را ارائه و شفافیت، هماهنگی و مقایسهپذیری گزارشهای مالی را ارتقا میدهد.
استاندارد حسابداری شماره 43 ، با عنوان “درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان”، تحولی اساسی در اصول حسابداری رقم زده و چارچوبی یکپارچه برای نحوه شناسایی و گزارش درآمدهای حاصل از قراردادهای تجاری با مشتریان ارائه میدهد. این استاندارد که با هدف هماهنگی با استاندارد گزارشگری مالی بینالمللی شماره 15 (IFRS 15) تدوین شده، روشهای کلیدی برای شناسایی درآمد از قرارداد با مشتریان را ارائه و شفافیت، هماهنگی و مقایسهپذیری گزارشهای مالی را ارتقا میدهد.
خلاصه استاندارد حسابداری شماره 43
هدف اساسی استاندارد حسابداری شماره 43 ، تعیین پایه و اساسی برای اطمینان از گزارشدهی دقیق و شفاف درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان است. این اصول اطلاعاتی کلیدی در خصوص چیستی و ماهیت، رقم و ارزش، زمان و عدم اطمینان مرتبط با درآمد و جریانهای نقدی نشأت گرفته از قرارداد با مشتریان ارائه میدهند.
این استاندارد تأکید دارد درآمد باید به گونهای شناسایی شود که منعکسکننده تکمیل تعهدات عملکردی وعدهدادهشده به مشتریان باشد؛ تعهداتی که در آن انتقال کنترل کالاها یا خدمات به مشتری صورت گرفته و مطابق با مبلغ مورد انتظار باشد. بررسی مفاد قرارداد و الزامات اقتصادی قراردادهای مشابه در این راستا ضروری خواهد بود. دامنه این استاندارد، قراردادهایی چون اجارهها، بیمهها و ابزارهای مالی را شامل نمیشود.
دانلود استاندارد حسابداری شماره 43
نکات کلیدی استاندارد حسابداری شماره 43
- استاندارد حسابداری شماره ۴۳ ساختاری جامع برای جداسازی، ارزیابی و تخصیص مبالغ مرتبط با تعهدات عملکردی تعیین میکند.
• شناسایی درآمد براساس تحویل کالاها یا خدمات به مشتریان و در قالب مبالغ پیشبینیشده برای دریافت انجام میشود.
• قراردادهایی مانند اجارهها، بیمهنامهها، ابزارهای مالی و مبادلات غیرنقدی بین شرکتها در محدوده این استاندارد قرار نمیگیرند.
• هدف استاندارد حسابداری شماره ۴۳ ارائه اطلاعات واضح و مطمئن به استفادهکنندگان صورتهای مالی درخصوص ذات، رقم، زمان تحقق و مخاطرات درآمدها و جریانهای نقدینگی وابسته به قراردادهای مشتریان است و تأکید دارد که درآمد مطابق با کنترل انتقال کالا یا خدمات به مشتری و ارزش مورد انتظار آن شناسایی شود.
دامنه استاندارد حسابداری شماره 43
دامنه این استاندارد قراردادهایی را شامل میشود که میان کسبوکارها و مشتریانشان منعقد شدهاند، به استثنای:
- قراردادهای اجاره: مطابق با استاندارد حسابداری شماره 21، این دسته قراردادها تحت ضوابط جداگانهای قرار دارند.
- قراردادهای بیمه: این قراردادها مطابق با استاندارد شماره 28 حسابداری تنظیم میشوند.
- ابزارهای مالی: شامل سرمایهگذاریها، صورتهای مالی تلفیقی، مشارکتهای خاص و استانداردهای شماره 15، 39، 40، 18 و 20 است.
- مبادلات غیرنقدی: قراردادهای مرتبط با تبادل خدمات یا کالاها برای تسهیل فروش به مشتریان یا مشتریان بالقوه (نظیر توافقنامههای شرکتهای نفتی برای جابجایی محصولات).
علاوه بر این، هرگونه قرارداد با دامنههای مشمول دیگر استانداردها باید جدا شده و طبق اصول استاندارد مربوطه یا استاندارد حسابداری شماره ۴۳ مدیریت شود.
مدل پنجمرحلهای شناسایی درآمد در استاندارد شماره 43
استاندارد حسابداری شماره 43 مدل پنجمرحلهای را برای شناسایی و گزارش درآمد عملیاتی حاصل از قراردادهای تجاری با مشتریان معرفی کرده است:
- شناسایی قرارداد با مشتری
قراردادها باید دارای معیارهای مشخصی باشند تا بر اساس این استاندارد شناسایی شوند. این معیارها عبارتاند از:
- توافق دوطرفه (به صورت کتبی، شفاهی یا ضمنی).
- حقوق و تعهدات مشخص برای طرفین.
- شرایط پرداخت کاملاً واضح.
- انتظار معقول برای دریافت مبلغ.
نکته کلیدی:
اگر این شرایط محقق نشود، قرارداد قابل شناسایی نیست و هرگونه پیشپرداخت دریافتی بهعنوان بدهی در نظر گرفته میشود.
- شناسایی تعهدات عملکردی
تعهدات عملکردی به وعدههای مشخص در قرارداد برای انتقال کالا یا خدمات به مشتری اشاره دارد. این تعهدات ممکن است شامل موارد فردی یا ترکیبی از خدمات باشند. دو شرط اصلی برای شناسایی تعهدات عملکردی عبارتاند از:
- قابلیت تفکیک مستقل: کالا یا خدمات باید قابلیت استفاده مستقل برای مشتری را داشته باشند.
- وجود در قرارداد: بهصراحت در متن قرارداد ذکر شده باشد.
- تعیین قیمت معامله
قیمت معامله مجموع دریافتی پیشبینیشده از مشتری در قبال کالا یا خدمات است که میتواند شامل مبلغ ثابت یا متغیر باشد. مقادیر متغیر بر اساس یکی از دو روش زیر برآورد میشوند:
- روش ارزش انتظاری: جمع مقادیر وزنی احتمالات.
- محتملترین مبلغ: نتیجهای که در میان احتمالات بیشترین وقوع را دارد.
- تخصیص قیمت معامله به تعهدات عملکردی
قیمت کلی معامله میان تعهدات عملکردی بر اساس قیمت فروش مستقل هر کالا یا خدمت تخصیص داده میشود. اگر قیمت فروش مستقل قابل مشاهده نباشد، از روشهای تخمینی مناسب مانند روش بازار تعدیلشده یا رویکرد مانده استفاده میشود.
- شناسایی درآمد با تکمیل تعهدات عملکردی
درآمد میتواند بهصورت مستمر یا در نقطهای از زمان شناسایی شود که بسته به ماهیت تعهد عملکردی تعیین میشود:
- شناسایی مستمر: برای تعهداتی که در طول زمان تکمیل میشود، همچون خدمات یا ساخت داراییهای سفارشی.
- شناسایی در نقطه زمان: هنگامی که کنترل کالا یا خدمات در یک لحظه خاص منتقل میشود.
نحوه برخورد با هزینهها در قراردادهای تجاری
استاندارد حسابداری شماره 43 برای هزینههای مرتبط با قرارداد اقدامات مشخصی ارائه میدهد:
- هزینههای مستقیم قرارداد: بهعنوان دارایی شناخته میشوند اگر قابل بازیابی باشند.
- هزینههای عمومی و اداری: بهعنوان هزینه شناسایی میشوند مگر اینکه به تعهدات عملکردی مرتبط باشند.
شرایط اصلی شناسایی دارایی
هزینههای مرتبط با قرارداد بهصورت سیستماتیک در طول دوره شناسایی درآمد مستهلک میشوند.
الزامات گزارشگری و افشا استاندارد حسابداری شماره ۴۳
شفافیت از نقاط قوت این استاندارد است که شرکتها را ملزم میکند:
- درآمدهای عملیاتی را به دستهبندیهای معنادار تفکیک کنند.
- اطلاعات مرتبط با تعهدات عملکردی ناتمام را افشا کرده و زمان پیشبینیشده برای شناسایی درآمد را مشخص نمایند.
- تغییرات در داراییها و بدهیهای مرتبط با قراردادها را گزارش کنند.
دستورالعمل گذار و اجرا در استاندارد حسابداری شماره 43
پیادهسازی استاندارد حسابداری شماره ۴۳ برای دورههای مالی از فروردین 1404 الزامی است. برای گذار، دو روش ارائه شده است:
- بکارگیری بهصورت کامل به دورههای گذشته: بازنگری تمامی دورههای گزارشگری قبلی.
- بکارگیری تعدیل شده به گذشته: اعمال استاندارد بر قراردادهای فعال در زمان پیادهسازی.
همچنین، راهکارهای عملی برای سادهسازی فرآیند گذار ارائه شده است.
تطابق استاندارد حسابداری شماره ۴۳ با استانداردهای بینالمللی
استاندارد حسابداری شماره ۴۳ ، با الهام از استاندارد IFRS 15 تدوین شده و بر شفافیت و مقایسهپذیری گزارشهای مالی تأکید دارد. این استاندارد فرایند شناسایی درآمد را یکپارچه و همسو با اصول جهانی میکند.
جمعبندی
استاندارد حسابداری شماره 43 با شفافیت و عمق بینظیر خود، رویکردی واحد و جامع برای نحوه شناسایی و گزارش درآمدهای حاصل از قراردادهای تجاری با مشتریان فراهم کرده است. این استاندارد که اصول شفافیت و افشای اطلاعات را تقویت میکند، ابزاری کلیدی برای حسابداران حرفهای و تحلیلگران مالی محسوب شده و به ارتقای کیفیت گزارشدهی مالی کمک شایانی مینماید.
سوالات متداول درباره استاندارد حسابداری شماره ۴۳
چه درآمدهایی در محدوده استاندارد حسابداری شماره ۴۳ قرار میگیرند؟
درآمدهای حاصل از قراردادهای ارائه کالاها یا خدمات به مشتریان تحت پوشش استاندارد ۴۳ قرار دارند. قراردادهای اجاره، بیمهنامهها و ابزارهای مالی از دامنه این استاندارد مستثنی هستند.
استاندارد حسابداری ۴۳ چگونه به شفافیت مالی کمک میکند؟
این استاندارد سازوکاری برای شناسایی، گزارشدهی و تخصیص درآمد فراهم میکند که اطلاعات دقیقی در مورد ماهیت، مبلغ و زمانبندی درآمدها به سرمایهگذاران و استفادهکنندگان صورتهای مالی ارائه میدهد.
مدل شناسایی درآمد در استاندارد ۴۳ چیست؟
این مدل شامل پنج مرحله است که از شناسایی قراردادها و تعهدات عملکردی آغاز میشود و تا تخصیص مبلغ معامله و شناسایی درآمد در زمان تحقق تعهدات عملکردی ادامه دارد.
درآمد در استاندارد ۴۳ چگونه شناسایی میشود؟
درآمد در صورت تحقق تعهدات عملکردی به مشتری ثبت میشود. این شناسایی میتواند بهصورت تدریجی در طول زمان یا در یک نقطه مشخص، بسته به نوع تعهدات، انجام شود.
این استاندارد چه محدودیتهایی در شناسایی درآمد دارد؟
اگر قرارداد شامل بخشهایی باشد که تحت استانداردهای دیگر قرار گیرد، ابتدا باید آن بخشها طبق استاندارد مربوطه اندازهگیری شود و سپس مانده قرارداد طبق استاندارد ۴۳ تخصیص یابد.
تاریخ لازمالاجرا بودن استاندارد حسابداری شماره ۴۳ چه زمانی است؟
الزامات این استاندارد برای دورههای مالی که از تاریخ ۱ فروردین ۱۴۰۴ یا بعد از آن آغاز میشوند، لازمالاجرا خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید