صورتحساب ارجاعی در سامانه مودیان
صورتحساب ارجاعی در سامانه مودیان
صورتحساب ارجاعی (اصلاحی، ابطالی یا برگشت از فروش) فاکتوری است که پس از صدور و ثبت صورتحساب مرجع و دریافت شناسه یکتای مالیاتی ۲۲ کاراکتری، برای رفع خطا، لغو معامله یا ثبت مرجوعی صادر میشود و همانند فاکتور اصلی به کارپوشهٔ خریدار ارسال میگردد.
مطابق دستورالعمل سازمان امور مالیاتی، صورتحساب ارجاعی سه نوع اصلی دارد:
1️⃣ اصلاحی : برای تغییر تعداد یا مبلغ، روش تسویه یا حذف ردیف اضافی کالا/خدمت.
2️⃣ ابطالی : برای لغو کامل صورتحساب اصلی به دلیل اشتباه در اطلاعات کلیدی مانند شمارهٔ اقتصادی خریدار، شناسهٔ کالا یا نرخ مالیات بر ارزش افزوده.
3️⃣ برگشت از فروش : برای ثبت بازگشت بخشی یا تمام کالا/خدمت توسط خریدار پس از ثبت صورتحساب اصلی یا اصلاحی.
دلایل و شرایط قانونی صدور صورتحساب ارجاعی
صدور صورتحساب ارجاعی زمانی الزامی است که پس از ارسال صورتحساب اصلی به سامانه و دریافت شناسهٔ یکتا، نیاز به اصلاح یا ابطال وجود داشته باشد. مهمترین دلایل:
1️⃣ تخفیف یا اعتبار مالی پس از صدور صورتحساب.
2️⃣ بازگشت کالا/خدمت به دلیل نقص یا اشتباه در ارسال.
3️⃣ اصلاح یا لغو به دلیل اشتباه در مبلغ، تعداد یا اطلاعات کلیدی.
📌 توجه : تاریخ صدور صورتحساب ارجاعی باید همواره بعد از تاریخ صورتحساب مرجع باشد و روی صورتحسابهای ابطالشده امکان صدور ارجاعی وجود ندارد.
انواع صورتحساب ارجاعی و کاربرد هرکدام
1️⃣ صورتحساب اصلاحی
✅ کاربرد : وقتی بخشی از اطلاعات مانند تعداد، مبلغ، تخفیف، روش تسویه باید اصلاح شود.
✅ غیرقابلتغییر در اصلاحی : اقلامی مانند اطلاعات اصلی خریدار/فروشنده و شناسهٔ کالا/خدمت؛ در این موارد باید ابطالی صادر کنید.
زنجیرهٔ اصلاحی : اصلاحیِ جدید روی اصلاحیِ قبلی فقط پس از تعیین وضعیت مرجع قبلی (تأیید/عدم نیاز به واکنش) مجاز است.
برای صدور صورتحساب اصلاحی :
1️⃣ درج شناسهٔ یکتای مالیاتی مرجع الزامی است.
2️⃣ اطلاعات صورتحساب اصلی بههمراه تغییرات ثبت میشود.
3️⃣ در خطاهای مربوط به حدّ مجاز فروش، تغییر تاریخ راهحل نیست؛ ابتدا مشکل حدّ مجاز رفع و سپس اصلاحیِ مناسب صادر شود.
4️⃣ صدور اصلاحی روی اصلاحی دیگر تنها در صورت تعیینتکلیف مرجع قبلی ممکن است.
📌 مثال
صورتحساب مرجع : پایه فروش ۱۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال؛ VAT %۱۰ = ۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال؛ جمع کل = ۱۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال.
رویداد : پس از صدور، ۵٪ تخفیف توافق میشود (کاهش پایه = ۵٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال).
صورتحساب اصلاحی : کاهش پایه ۵٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال؛ کاهش VAT (۱۰٪ × ۵٬۰۰۰٬۰۰۰) = ۵۰۰٬۰۰۰ ریال ⇒ جمع تعدیل = ۵٬۵۰۰٬۰۰۰ ریال به نفع خریدار.
اثر دورهای (اظهارنامه) : کاهش VAT فروش (Output VAT) در دورهٔ صدور اصلاحی اعمال میشود و به دورهٔ مرجع عطف نمیشود.
2️⃣ صورتحساب برگشت از فروش
زمان استفاده : وقتی بخشی از کالا/خدمتی که قبلاً معامله شده، به فروشنده بازگردانده میشود.
قاعده : مقدار/تعداد باید نسبت به صورتحساب مرجع کاهش یابد؛ اگر همهٔ اقلام مرجوع شود، باید ابطالی صادر کنید.
مرجع : شناسهٔ مالیاتی مرجع باید در برگشت از فروش درج شود؛ در برگشتهای چندمرحلهای، مرجعِ مرحلهٔ قبل ثبت گردد.
صادرات: در الگوی صادرات «برگشت از فروش» نداریم؛ در این حالت باید صورتحساب اصلاحی صادر شود.
📌 مثال
مرجع: ۵۰ واحد × ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال = پایه ۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال → VAT %۱۰ = ۵٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال → جمع ۵۵٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال.
مرجوعی: ۱۰ واحد به فروشنده بازگردانده میشود.
نتیجهٔ برگشت از فروش: کاهش پایه ۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال و کاهش VAT ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال.
اثر دورهای: کاهش مالیات فروش (Output VAT) در دورهٔ صدور برگشت منظور میشود.
3️⃣ صورتحساب ابطالی
✅ کاربرد : وقتی اطلاعات کلیدی مرجع (مثل شناسهٔ اقتصادی خریدار، شناسهٔ کالا/خدمت، نرخ مالیات، الگو یا تاریخ) اشتباه بوده یا معامله اساساً باید لغو کامل شود.
📌 نکات مهم :
- ابطالی مرجع قابلاستناد بعدی نیست؛ یعنی نمیتوانید روی ابطالی، ارجاعیِ دیگری صادر کنید.
- با صدور ابطالی، ارجاعیهای مرتبطِ هنوز تأییدنشده نیز باطل میشوند.
📌 مثال
- مرجع صادر شده اما شناسهٔ خریدار غلط است.
- ابطالی صادر میشود؛ اثر فروش و VAT مرجع در دورهٔ ابطال خنثی میشود.
- فاکتور صحیح باید مجدداً بهعنوان مرجع جدید صادر و ثبت گردد.
مقررات صدور صورتحساب ارجاعی در سامانه مودیان
✅ الزامات صریح (قابل استناد)
1️⃣ ترتیب زمانی : تاریخ و زمان صدور صورتحساب ارجاعی باید بعد از تاریخ مرجع باشد.
2️⃣ مهلت ثبت : فاصلهٔ «صدور تا ثبت در سامانه» در حال حاضر ۱۲ روز است (از ۱۴۰۳/۰۸/۱۵؛ در صورت ابلاغ جدید بهروزرسانی شود).
3️⃣ صادرات : در الگوی صادرات، برگشت از فروش وجود ندارد؛ در این موارد فقط اصلاحی یا ابطالی صادر میشود.
4️⃣ مرجع معتبر : صدور ارجاعی فقط برای صورتحسابی ممکن است که شناسهٔ یکتای مالیاتی داشته باشد؛ بنابراین برای فاکتورهای قدیمیِ خارج از سامانه، ارجاعی الکترونیکی موضوعیت ندارد.
✅ استثناءها و نکات اجرایی
حدّ مجاز فروش (ماده ۶) :
قبل از رفع محدودیت: عبور از حدّ مجاز میتواند اعتبار VAT خریدار را تحتتأثیر قرار دهد و تأیید با هشدار همراه باشد.
بعد از رفع محدودیت : در عمل، برخی فروشندگان برای فعالسازی اعتبار خریدار روی همان مرجع، یک «اصلاحیِ بدون تغییر مبلغ» ارسال میکنند تا وضعیت بهروز شود. این یک رویهٔ اجرایی است (نه الزام صریح آییننامهای) و باید با قواعد مرجع و مهلتها سازگار باشد.
مرجوعیهای چندمرحلهای : در برگشتهای مرحلهای، شناسهٔ مرجعِ مرحلهٔ قبل باید در هر مرحله درج شود.
سریال متمایز برای ارجاعیها : تفکیک سریال ارجاعی از سریال صورتحسابهای اصلی برای ردیابی و کنترل داخلی توصیه میشود (توصیهٔ فنی، نه الزام صریح).
| وضعیت مرجع | توضیح دقیق | قابل استناد برای ارجاعی؟ | اقدام/نکته |
|---|---|---|---|
| تأیید شده | خریدار پیش از مهلت ۳۰ روز، صورتحساب را دستی تأیید کرده است (پذیرش کامل معامله). | بله | میتوانید ارجاعی صادر کنید؛ سایر قیود (تاریخ بعد از مرجع، مهلت ۱۲روزه) رعایت شود. |
| تأیید سیستمی | پس از پایان مهلت ۳۰ روز و بدون واکنش خریدار، سامانه بهطور خودکار تأیید میکند. | بله | ارجاعی مجاز است؛ حتماً بازهٔ زمانی ثبت را کنترل کنید. |
| عدم نیاز به واکنش | برای مصرفکنندهٔ نهایی یا وقتی قبل از واکنش، اصلاح/ابطال انجام شده است. | بله | ارجاعی قابل صدور است اگر سایر شرایط فنی/قانونی برقرار باشد. |
| در انتظار واکنش | صورتحساب در کارپوشهٔ خریدار ثبت است و تا ۳۰ روز منتظر تأیید یا رد او میماند. | خیر | تا تعیین وضعیت (تأیید/رد/تأیید سیستمی) صبر کنید. |
| رد شده | خریدار در مهلت قانونی، صورتحساب را رد کرده است. | خیر | ابتدا مغایرت را رفع کنید و بسته به مورد، ابطالی/اصلاحی یا صدور مجدد انجام دهید. |
| ابطال شده | مرجع لغو شده و اعتبار خود را از دست داده است. | خیر | ارجاعی روی مرجع ابطالی صادر نمیشود؛ در صورت نیاز مرجع جدید صادر کنید. |
| عدم امکان واکنش | در برخی سناریوها، از نظر سیستمی/حقوقی امکان واکنش خریدار وجود ندارد. | خیر | قابل استناد نیست؛ راهکار جایگزین (اصلاح فرآیند/صدور مرجع جدید) را بررسی کنید. |
نحوهٔ صدور صورتحساب ارجاعی در سامانه مودیان
1️⃣ ورود به سامانه مودیان : به آدرس my.tax.gov.ir بروید و در منوی «صورتحسابها» گزینهٔ صدور صورتحساب ارجاعی را انتخاب کنید.
2️⃣ انتخاب صورتحساب مرجع : با شناسهٔ یکتا، تاریخ یا شمارهٔ فاکتور، صورتحساب اصلی/اصلاحی موردنظر را جستوجو و انتخاب کنید.
3️⃣ ثبت جزئیات ارجاع : نوع ارجاعی (ابطال/اصلاح/برگشت از فروش) را برگزینید و تغییرات لازم را در فیلدهای مربوطه وارد کنید.
4️⃣ تطبیق و کنترل : الگو (فروش داخلی/صادرات) و اقلام غیرقابلاصلاح را کنترل کنید.
5️⃣ بررسی و تأیید نهایی : دادهها را بازبینی و با امضای دیجیتال ارسال کنید.
6️⃣ دریافت و بایگانی : شناسهٔ یکتای مالیاتی و گزارش ثبت را دریافت و برای سوابق بایگانی نمایید.
7️⃣ رعایت مهلت : فاصلهٔ صدور تا ثبت را حتماً در بازهٔ ۱۲ روز نگه دارید.
نکات کلیدی برای جلوگیری از خطا
1️⃣ از صحت شناسهٔ یکتای مرجع اطمینان حاصل کنید.
2️⃣ اقلام غیرقابلاصلاح (اطلاعات اصلی خریدار یا شناسهٔ کالا/خدمت) را در اصلاحی تغییر ندهید؛ برای آنها ابطالی صادر کنید.
3️⃣ در اصلاحات متوالی، هر مرحله پس از تعیین وضعیت مرجع قبلی انجام شود.
4️⃣ در برگشت از فروش، تعداد/مبلغ نهایی دقیقاً مطابق واقعیت ثبت گردد.
خطاهای پرتکرار سامانه و راهحل
ساختار شناسهٔ یکتا (۲۲ کاراکتر) نامعتبر است → اجزای شناسه (شناسهٔ حافظه/تاریخ هگز/سریال داخلی ۱۰کاراکتری هگز/رقم کنترل) را بررسی و اصلاح کنید.
عدم انطباق فروشندهٔ مرجع و ارجاعی → شناسههای فروشنده در مرجع و ارجاعی باید دقیقاً یکسان باشد.
ناهمخوانی تاریخ داخل شناسه با تاریخ فاکتور → تاریخ/زمان فاکتور را با مؤلفهٔ تاریخ داخل شناسه همسو کنید.
استناد به مرجع ابطالی یا مرجع «در انتظار واکنش» → فقط از مراجع «تأیید شده/تأیید سیستمی/عدم نیاز به واکنش» استفاده کنید.
ارسال خارج از مهلت ۱۲ روز → صدور تا ثبت را در بازهٔ ۱۲ روز نگه دارید؛ تمدیدهای مقطعی احتمالی را رصد کنید.
خطای حدّ مجاز فروش → ابتدا محدودیت را رفع کنید؛ سپس در صورت نیاز، اصلاحیِ مناسب (و در صورت کاربرد، «اصلاحیِ بدون تغییر مبلغ») ثبت کنید تا اعتبار خریدار فعال شود.
نتیجهگیری
صورتحساب ارجاعی یکی از ابزارهای کلیدی برای مدیریت شفاف معاملات و جلوگیری از مغایرتهای مالیاتی در سامانه مودیان است. با انتخاب درست نوع ارجاعی، رعایت مهلت ۱۲روزه، کنترل وضعیت مرجع و ثبت دقیق اقلام، هم ریسک جرایم کم میشود و هم اعتبار مالیاتی طرفین حفظ میگردد.
آیا در صادرات، برگشت از فروش داریم ؟
خیر. در الگوی صادرات، مرجوعی با اصلاحی ثبت میشود.
مرجع درانتظار واکنش» است؛ میتوان ارجاعی زد ؟
خیر؛ تا تعیین وضعیت، ارجاعی ممکن نیست (وضعیتهای قابل استناد: تأیید شده/تأیید سیستمی/عدم نیاز به واکنش
تفاوت اصلاحی با برگشت از فروش چیست ؟
اصلاحی برای تغییر جزئیات (مبلغ/تعداد/تخفیف/روش تسویه) است؛ برگشت از فروش برای کاهش مقدار کالا/خدمت پس از معامله بهکار میرود.
مهلت صدور تا ثبت ارجاعی چند روز است ؟
عمومی: ۱۲ روز (از ۱۴۰۳/۰۸/۱۵). در موارد خاص، ممکن است تمدید مقطعی ابلاغ شود.
چه اطلاعاتی در صورتحساب ارجاعی غیرقابل تغییر است ؟
اطلاعات اصلی خریدار، شناسهٔ کالا/خدمت و نرخ مالیات بر ارزش افزوده؛ برای اصلاحشان ابطالی لازم است.
آیا در صورتحساب صادراتی میتوان برگشت از فروش صادر کرد ؟
خیر؛ فقط اصلاحی یا ابطالی مجاز است.
دیدگاهتان را بنویسید