استرداد مالیاتی
استرداد مالیات و جایگاه آن در نظام مالیاتی
استرداد مالیات به معنای بازپرداخت آن بخش از مالیاتی است که مؤدی به دلایل قانونی، بیش از حد واقعی پرداخت کرده است. در نظام مالیاتی ، این موضوع در چارچوب ماده ۲۴۲ و ماده ۲۴۳ قانون مالیاتهای مستقیم و نیز قانون مالیات بر ارزش افزوده به رسمیت شناخته شده و سازوکار آن به صراحت مشخص گردیده است. چنانچه مؤدی، اعم از شخص حقیقی یا حقوقی، به علت اشتباه در محاسبات، عدم اعمال معافیتها، پرداختهای علیالحساب بیش از حد یا سایر دلایل قانونی، مالیات بیشتری نسبت به بدهی واقعی خود پرداخت کند، میتواند مطابق قانون تقاضای بازپرداخت آن را داشته باشد.
استرداد مالیات شامل انواع مالیاتهای مستقیم و غیرمستقیم است و مشروط به ارائه مدارک معتبر و رعایت مقررات قانونی میباشد.
انواع استرداد مالیات
در نظام مالیاتی کشور، انواع استرداد مالیات شامل موارد متعددی است که هر یک دارای سازوکار خاص خود هستند:
1️⃣ استرداد مالیات بر ارزش افزوده (VAT)
در صورتی که اعتبار مالیاتی ارزش افزوده (مالیات خرید) در یک دوره مالیاتی بیش از مالیات و عوارض فروش همان دوره باشد، مؤدی مشمول استرداد خواهد بود. همچنین در موارد صادرات کالا یا خدمات، و در خرید ماشینآلات تولیدی، امکان استرداد وجود دارد. لازم است مؤدی در سامانه مودیان ثبتنام کرده، اظهارنامه ارزش افزوده را بهموقع ارائه دهد و گزینه استرداد را در اظهارنامه فعال کرده باشد.
2️⃣ استرداد مالیات حقوق
اگر کارفرما بیش از میزان واقعی از حقوق کارکنان مالیات کسر کرده باشد، یا پس از پایان سال و در بررسی نهایی مشخص شود که میزان مالیات پرداختی بیشتر از مبلغ قطعی بوده، کارمند مشمول استرداد مالیات خواهد شد. این فرآیند مطابق ماده ۸۷ قانون مالیاتهای مستقیم انجام میشود و مهلت ثبت درخواست استرداد از ابتدای تیرماه تا پایان همان سال تعیین شده است.
3️⃣ استرداد مالیات بازنشستگان فرهنگی و کارکنان دولت
بازنشستگان، بهویژه فرهنگیان، ممکن است هنگام دریافت پاداش پایان خدمت یا صدور احکام معوق، با کسری مالیات بیشتر از واقع مواجه شوند. در این شرایط، فرد بازنشسته میتواند با ثبت درخواست در سامانه مالیات بر حقوق و ارائه مستنداتی مانند فیشهای پرداختی، احکام اصلاحی و گواهی اشتباه محاسباتی، تقاضای استرداد نماید. در صورت تأیید سازمان امور مالیاتی، مبلغ اضافه پرداختی قابل بازگشت خواهد بود.
4️⃣ استرداد مالیات عملکرد و علیالحساب
در مواردی که شرکت یا مؤسسهای مبلغی بهعنوان مالیات علیالحساب در طول سال پرداخت کرده باشد و در پایان سال مشخص شود مالیات قطعی کمتر از علیالحساب است، مابهالتفاوت آن مشمول استرداد خواهد بود.
5️⃣ استرداد مالیات نقل و انتقال ملک
در مواردی که معامله فسخ شده باشد و سند رسمی به خریدار منتقل نشده باشد، فروشنده میتواند با ارائه نامه رسمی از دفترخانه مبنی بر عدم انتقال، درخواست استرداد مالیات نقل و انتقال پرداختی را به اداره امور مالیاتی ارائه دهد.
6️⃣ استرداد مالیات نقل و انتقال خودرو
در صورتی که معامله خودرو به هر دلیل فسخ شود و سند به خریدار منتقل نشده باشد، فروشنده میتواند با ارائه مدارک رسمی مانند قولنامه، فسخنامه و نامه دفترخانه یا مرکز تعویض پلاک مبنی بر عدم انتقال، درخواست استرداد مالیات نقل و انتقال خودرو را ارائه دهد. فرآیند استرداد مشابه استرداد ملک است و باید حداکثر ظرف ۱۵ روز پس از فسخ به اداره مالیات اعلام شود. بدون تأیید رسمی مبنی بر فسخ، مبلغ مالیات پرداختشده مسترد نخواهد شد.
مدارک موردنیاز برای استرداد مالیات در انواع مختلف و الزامات قانونی آنها
برای ثبت موفقیتآمیز درخواست استرداد مالیات، مؤدی موظف به ارائه مدارک دقیق و رسمی است. این مدارک بسته به نوع مالیات متفاوت است اما در کلیت به موارد زیر اشاره میشود:
1️⃣ مدارک لازم برای استرداد مالیات بر ارزش افزوده
اظهارنامه مالیاتی دوره موردنظر
قبض پرداخت مالیات ارزش افزوده
فاکتورهای خرید کالا و خدمات مشمول
فاکتورهای فروش به همراه گزارش فروش
صورت وضعیت انبار و خریدها
ثبتنام در سامانه مودیان و انتخاب گزینه استرداد در اظهارنامه
2️⃣ مدارک لازم برای استرداد مالیات حقوق
لیست حقوق و مزایای کارکنان
فیشهای حقوقی ماهانه
لیست بیمه تأمین اجتماعی
اظهارنامه مالیات بر حقوق
نامه درخواست استرداد حقوقبگیر یا کارفرما
ثبت محل سکونت در سامانه املاک و اسکان
3️⃣ مدارک لازم برای استرداد مالیات عملکرد یا علیالحساب
اظهارنامه مالیاتی عملکرد سالیانه
مدارک مربوط به پرداختهای علیالحساب
اسناد حسابداری شامل دفاتر کل و روزنامه
تراز آزمایشی سالانه
گزارش رسیدگی مالیاتی (در صورت نیاز)
درخواست کتبی به اداره مالیات با ذکر مبلغ و دلیل استرداد
4️⃣ مدارک لازم برای استرداد مالیات نقل و انتقال ملک
گواهی ماده ۱۸۷ سازمان امور مالیاتی
نامه رسمی از دفترخانه مبنی بر عدم انتقال سند
کپی قولنامه و فسخنامه
قبض پرداخت مالیات نقل و انتقال
درخواست کتبی با توضیح دلایل فسخ معامله
✅ تمامی اسناد باید خوانا، بدون خطخوردگی و قابل بارگذاری در سامانه باشند. در صورت نقص یا عدم همخوانی اسناد، اداره امور مالیاتی حق رد درخواست را خواهد داشت.
فرآیند قانونی و ترتیبات مرحله به مرحله استرداد اضافه پرداختی مالیات
در کلیه انواع مالیات، فرآیند استرداد دارای مراحل نسبتاً یکسانی است، اما بسته به نوع مالیات، برخی جزئیات تفاوت دارند.
مراحل کلی فرآیند استرداد مالیات:
1️⃣ مرحله 1: ورود به سامانه مودیان
آدرس: gov.ir
ورود با نام کاربری و رمز عبور اختصاصی مؤدی
2️⃣ مرحله 2: تکمیل فرم درخواست استرداد
ورود به منوی “درخواستها” → گزینه “استرداد”
انتخاب نوع مالیات و دوره/سال مربوطه
3️⃣ مرحله 3: بارگذاری مدارک لازم
شامل قبض پرداخت، اظهارنامه، فاکتور و سایر اسناد بر حسب نوع استرداد
مدارک باید خوانا، بدون خطخوردگی و فرمت مورد قبول سامانه باشند
4️⃣ مرحله 4: دریافت کد رهگیری
پس از ثبت موفق، یک کد رهگیری اختصاصی صادر میشود
این کد برای پیگیری الزامی است
5️⃣ مرحله 5: بررسی اولیه توسط ممیز
ممیز حوزه مالیاتی با تطبیق اسناد، پرونده را بررسی میکند
در صورت نقص، به مؤدی اعلام میشود
6️⃣ مرحله 6: ارجاع به واحد رسیدگی (در صورت نیاز)
در موارد پیچیده، پرونده به واحد رسیدگی تخصصی ارجاع میشود
این مرحله شامل بررسی فنی، مراجعه به دفاتر، یا استعلام گمرکی در صادرات است
7️⃣ مرحله 7: صدور برگ استرداد مالیات
پس از تأیید نهایی، برگ استرداد رسمی صادر و به مؤدی ابلاغ میشود
8️⃣ مرحله 8: ارسال دستور پرداخت به خزانهداری
سازمان مالیاتی دستور پرداخت مبلغ را به خزانه صادر میکند
9️⃣ مرحله 9: واریز مبلغ یا تهاتر با بدهی
مبلغ استرداد به حساب مؤدی واریز میشود یا با بدهی مالیاتی دیگر تهاتر خواهد شد
نکات کلیدی برای استرداد مالیات بر حقوق
✅ در صورت ارسال درخواست توسط کارفرما، فرآیند از طریق سامانه مالیات بر حقوق انجام میشود.
✅ نیازی به مراجعه حضوری کارکنان نیست.
✅ بازپرداخت میتواند از محل مالیاتهای ماههای آتی کارفرما انجام شود.
مهلت قانونی ثبت درخواست استرداد مالیات برای مؤدیان حقیقی و حقوقی
هر نوع از استرداد مالیات، مهلت قانونی خاصی دارد. رعایت این مهلتها برای پذیرش درخواست الزامی است.
1️⃣ مهلت استرداد مالیات بر ارزش افزوده
حداکثر تا پایان فصل بعد از دوره مالیاتی مربوطه
مهلت درخواست بر اساس زمان ارسال اظهارنامه ارزش افزوده سنجیده میشود
ارسال تیک استرداد در اظهارنامه الزامی است
2️⃣ مهلت استرداد مالیات بر حقوق
از ابتدای تیرماه سال بعد از سال پرداخت تا پایان همان سال
اگر در این بازه زمانی اقدام نشود، امکان استرداد از بین میرود
استثنا: در صورت صدور رأی دیوان عدالت اداری یا خطای محرز، محدودیت زمانی قابل چشمپوشی است
3️⃣ مهلت استرداد مالیات عملکرد و علیالحساب
معمولاً تا ۵ سال بعد از پرداخت قطعی مالیات
ارائه اسناد کامل محاسباتی الزامی است
استرداد در صورت پرداخت علیالحساب بیشتر از مالیات قطعی مجاز است
4️⃣ مهلت استرداد مالیات نقل و انتقال ملک
حداکثر ۱۵ روز پس از دریافت نامه رسمی فسخ معامله از دفترخانه
بدون تأیید رسمی دفترخانه، استرداد ممکن نیست
ماده ۷۲ قانون مالیاتها مبنای استرداد در این مورد است
در استردادهایی که فاقد زمان قانونی مشخص هستند، توصیه میشود در اسرع وقت اقدام شود؛ چرا که تأخیر باعث ضعف اعتبار اسناد و احتمال رد خواهد شد.
| نوع مالیات | مهلت قانونی ثبت درخواست استرداد | نکات تکمیلی |
|---|---|---|
| مالیات بر ارزش افزوده | تا پایان فصل بعد از دوره مالیاتی | اظهارنامه باید در موعد قانونی ارسال و گزینه "استرداد" فعال شده باشد |
| مالیات بر درآمد حقوق | از ابتدای تیرماه سال بعد تا پایان همان سال | بعد از این بازه، درخواست رد میشود مگر در موارد خاص با رأی دیوان عدالت یا خطای محرز |
| مالیات عملکرد / علیالحساب | تا حداکثر ۵ سال پس از سال مالی مربوطه | قابل استرداد تنها در صورت پرداخت بیش از مالیات قطعی |
| مالیات نقل و انتقال ملک | ظرف ۱۵ روز پس از دریافت نامه فسخ از دفترخانه | تأیید رسمی فسخ از دفترخانه الزامی است |
| مالیات تکلیفی قطعیشده (مثل اجاره) | قابل استرداد نیست | پس از قطعیت مالیات، امکان استرداد وجود ندارد |
جریمه تأخیر در استرداد و خسارت تعلقگرفته طبق مواد ۲۴۲ و ۲۴۳ قانون مالیاتهای مستقیم
در صورتی که سازمان امور مالیاتی بیش از یک ماه از تاریخ قطعیشدن برگ مالیات یا رأی هیأت حل اختلاف، در بازپرداخت مبلغ استرداد تأخیر کند، مکلف است ماهانه ۱.۵ درصد (در مالیاتهای مستقیم) یا ۲ درصد (در ارزش افزوده) خسارت تأخیر به مؤدی پرداخت نماید. محاسبه این خسارت از زمان پرداخت اولیه مالیات آغاز میشود نه زمان ثبت درخواست، و این مسئله در قانون تصریح شده است.
پس به طور خلاصه در صورت عدم بازپرداخت مبلغ قابل استرداد در موعد قانونی، سازمان امور مالیاتی موظف به پرداخت خسارت است.
نرخ جریمه تأخیر در مالیاتهای مستقیم
1️⃣ معادل ۱.۵ درصد در ماه.
2️⃣ قابل اعمال از تاریخ پرداخت اضافی مالیات (نه از تاریخ ثبت درخواست).
3️⃣ شامل مالیات عملکرد، حقوق، نقل و انتقال و مالیاتهای تکلیفی میشود.
نرخ جریمه تأخیر در مالیات بر ارزش افزوده
1️⃣ معادل ۲ درصد در ماه.
2️⃣محاسبه از تاریخ ثبت اظهارنامه استرداد تا زمان واریز وجه.
3️⃣ در صورت گذشت بیش از ۳ ماه، خسارت محاسبه و به مؤدی پرداخت میشود.
شرایط دریافت خسارت تأخیر
1️⃣ وجود برگ قطعی تشخیص یا رأی هیئت حل اختلاف.
2️⃣ اثبات تأخیر بدون دلیل توسط اداره مالیاتی.
3️⃣ عدم وجود بدهی مالیاتی معوق در سیستم مؤدی.
موارد قانونی عدم پذیرش استرداد مالیات
برخی از شرایط قانونی مانع استرداد مالیات میشوند، از جمله:
1️⃣ دلایل مردودی در استرداد مالیات بر ارزش افزوده
عدم ثبتنام مؤدی در سامانه مودیان
عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در موعد مقرر
ارائه اعتبار خرید مربوط به کالاهای معاف از مالیات
مغایرت بین اسناد خرید و فروش و اظهارنامهها
ناتوانی در اثبات صدور صورتحساب الکترونیکی معتبر
2️⃣ دلایل مردودی در استرداد مالیات بر حقوق
عدم ثبت محل سکونت کارکنان در سامانه املاک و اسکان
ارائه دیرهنگام درخواست (پس از پایان سال مالی بعد)
نبود مستندات کافی در خصوص اضافه پرداختی
عدم تأیید توسط ممیز یا نقض مفاد بخشنامه 1403/50
3️⃣ سایر شرایط کلی عدم پذیرش
بدهی مالیاتی قطعی از دورههای گذشته
ناهماهنگی بین گزارشهای حسابرسی و اظهارنامه
عدم امکان تأیید مدارک توسط اداره امور مالیاتی
استفاده از معافیتهایی که مشمول استرداد نمیشوند
عدم دریافت تأیید رسمی از دفترخانه در مورد فسخ معامله ملک
بر اساس دستورالعمل سازمان امور مالیاتی، در صورتی که اعتبار مالیاتی به دلایل فنی یا سیستمی پذیرفته نشود، حتی اگر پرداخت صورت گرفته باشد، امکان استرداد وجود نخواهد داشت.
جمعه بندی :
استرداد مالیات یک حق قانونی برای مؤدیانی است که بیش از حد مقرر پرداخت کردهاند. در این فرآیند، رعایت الزامات قانونی، ارائه مستندات معتبر، ثبتنام و تکمیل بهموقع اطلاعات در سامانه، از ضروریات اساسی است. آشنایی دقیق حسابداران با قوانین استرداد مالیات، از جمله استرداد اضافه پرداختی مالیات ارزش افزوده، استرداد مالیات حقوق، و استرداد مالیات نقل و انتقال، ضامن حفظ حقوق قانونی شرکتها و اشخاص حقیقی خواهد بود.
سؤالات متداول در مورد استرداد مالیات
آیا میتوان همزمان برای استرداد ارزش افزوده و تسویه بدهی مالیاتی اقدام کرد؟
بله، اما مبلغ استرداد ابتدا به تسویه بدهیهای قطعی تخصیص مییابد و فقط مازاد آن قابل بازپرداخت است.
اگر مؤدی در یک فصل اظهارنامه ارسال نکند، استرداد ارزش افزوده آن فصل امکانپذیر است؟
خیر، عدم ارسال اظهارنامه بهموقع، حق استرداد همان فصل را از مؤدی سلب میکند
آیا اعتبار مالیاتی مربوط به خرید کالاهای معاف قابل استرداد است؟
خیر، اعتبار خرید کالاهای معاف از مالیات، قابل استرداد یا تهاتر نیست و به عنوان هزینه قابل قبول لحاظ میشود.
اگر مالیات نقل و انتقال ملک پرداخت شود اما سند منتقل نشود، امکان استرداد وجود دارد؟
بله، با ارائه نامه رسمی دفترخانه مبنی بر عدم انتقال، استرداد طبق ماده ۷۲ قانون مالیاتی انجامپذیر است.
آیا در صورت ثبتنامنکردن در سامانه مودیان، استرداد ارزش افزوده انجام میشود؟
خیر، ثبتنام در سامانه مودیان شرط قطعی است و بدون آن درخواست استرداد رد خواهد شد
آیا استرداد مالیات حقوق منوط به حضور فیزیکی در اداره مالیات است؟
خیر، در صورت درخواست از سوی کارفرما، بازپرداخت از طریق سامانه مالیات بر حقوق بهصورت خودکار انجام میشود.
دیدگاهتان را بنویسید