استاندارد حسابداری شماره ۲۸ (فعالیت های بیمه عمومی)
در دنیای حسابداری، استانداردها ستون فقرات شفافیت مالی محسوب می‌شوند. « استاندارد حسابداری شماره ۲۸ » با تمرکز ویژه بر فعالیت‌های بیمه عمومی و بیمه عمر زمانی، از سال ۱۳۸۶ به‌صورت رسمی لازم‌الاجرا شده است. این استاندارد، چارچوبی روشن برای نحوه ثبت، شناسایی و افشای اطلاعات مربوط به حق بیمه، خسارت‌ها و هزینه‌های تحصیل بیمه‌نامه‌ها فراهم می‌کند.
دامنه کاربرد استاندارد حسابداری شماره ۲۸ چیست؟
استاندارد حسابداری شماره ۲۸ به‌طور خاص برای بیمه‌های عمومی (غیرزندگی) و بیمه عمر زمانی طراحی شده و در مورد سایر انواع بیمه‌های زندگی مانند بیمه‌های مختلط یا تمام عمر کاربرد ندارد. دلیل این تفکیک، پیچیدگی‌های فنی و محاسباتی بیمه‌های زندگی است که نیازمند استانداردی مستقل هستند.
مفاهیم اصلی و تعاریف کلیدی
1️⃣قرارداد بیمه (بیمه‌نامه): توافقی میان بیمه‌گر و بیمه‌گذار که در آن بیمه‌گر در ازای دریافت حق بیمه، در صورت وقوع حادثه‌ای مشخص، مبلغی را به ذی‌نفع پرداخت می‌کند.
2️⃣بیمه عمومی: شامل انواع بیمه‌هایی است که با جان انسان در ارتباط نیستند؛ مانند بیمه آتش‌سوزی، باربری، مسئولیت و مهندسی.
3️⃣بیمه عمر زمانی: نوعی بیمه زندگی کوتاه‌مدت است که در صورت فوت بیمه‌شده در یک بازه زمانی مشخص، به ذی‌نفع مبلغی پرداخت می‌شود.
درآمد حق بیمه چگونه شناسایی می‌شود؟
مطابق استاندارد حسابداری شماره ۲۸ ، شناسایی درآمد از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای (نه صدور بیمه‌نامه) آغاز می‌شود؛ مشروط بر آن‌که مبلغ حق بیمه قابل اندازه‌گیری و اتکاپذیر باشد.
1️⃣در بیمه‌نامه‌های مستقیم، درآمد به‌طور یکنواخت طی دوره بیمه‌نامه شناسایی می‌شود؛ مگر این‌که خطر به‌طور نامتقارن توزیع شده باشد.
2️⃣در بیمه‌های اتکایی، شناسایی درآمد مطابق با دوره پذیرش خطر انجام می‌شود.
نکته: در بیمه‌هایی که مشمول تعدیل هستند (مثلاً بیمه باربری یا آتش‌سوزی انبار)، مبلغ تعدیل‌شده به‌عنوان مبنای درآمد در نظر گرفته می‌شود، درصورتی‌که قابل برآورد باشد.
حق بیمه عاید نشده چیست؟
این بخش از حق بیمه به دوره‌های آتی مربوط می‌شود و باید به‌عنوان بدهی در ترازنامه نشان داده شود.
روش‌های محاسبه:
1️⃣روزانه (1/365)
2️⃣ماهانه (1/24)
3️⃣فصلی (1/8)
4️⃣سالانه (1/2)
روش مورد استفاده نباید دقتی کمتر از روش فصلی داشته باشد. همچنین اگر دوره بیمه‌نامه بیش از یک سال باشد، مازاد آن به‌طور کامل به‌عنوان حق بیمه عاید نشده تلقی می‌شود.
خسارت‌ها و بدهی‌های معوق چگونه شناسایی می‌شوند؟
در زمان تهیه ترازنامه، شرکت بیمه باید برآورد معقولی از مخارج تسویه خسارت‌ها انجام داده و آن را به‌عنوان بدهی شناسایی کند.
اجزای خسارت معوق:
1️⃣خسارت‌های واقع‌شده ولی گزارش‌نشده (IBNR)
2️⃣خسارت‌های گزارش‌شده ولی پرداخت‌نشده
3️⃣خسارت‌های ناقص گزارش‌شده
4️⃣هزینه‌های تسویه خسارت
در این برآورد، تجربیات گذشته، اطلاعات جدید، تغییر در ریسک‌ها و حوادث غیرمترقبه در نظر گرفته می‌شود. همچنین مطالبات از بیمه‌گر اتکایی بابت خسارت‌ها باید به‌عنوان دارایی شناسایی شوند و قابل تهاتر نیستند.
چه زمانی باید ذخیره تکمیلی شناسایی شود؟
اگر برآورد خسارات آتی نشان دهد که حق بیمه عاید نشده برای پوشش کافی نیست، ذخیره تکمیلی لازم خواهد بود. این ذخیره برای هر رشته بیمه‌ای به‌طور جداگانه محاسبه می‌شود و در صورت وجود کسری، ثبت می‌شود.
بیمه‌های اتکایی چگونه در حسابداری ثبت می‌شوند؟
بیمه اتکایی نسبی: بخشی از ریسک به همراه بخشی از حق بیمه واگذار می‌شود و سهم مشابهی از خسارت بر عهده بیمه‌گر اتکایی است.
بیمه اتکایی غیرنسبی: در صورت تجاوز خسارت از سقف معین، بیمه‌گر اتکایی مازاد آن را جبران می‌کند.
حق بیمه پرداختی بابت اتکایی واگذاری به‌عنوان هزینه در صورت سود و زیان شناسایی می‌شود. کارمزد دریافتی از بیمه‌گر اتکایی یا سهم از سود نیز در زمان تحقق، به‌عنوان درآمد شناسایی خواهد شد.
انتقال پرتفوی بیمه‌ای یعنی چه؟
بر اساس ماده ۵۴ قانون تأسیس بیمه مرکزی، یک شرکت بیمه می‌تواند بخشی از پرتفوی خود را به شرکت دیگری منتقل کند:
1️⃣انتقال‌دهنده: دارایی‌ها و بدهی‌های مرتبط با بیمه‌نامه‌های منتقل‌شده را حذف می‌کند.
2️⃣پذیرنده: خسارات معوق و حق بیمه‌های عاید نشده را شناسایی می‌کند.
بیمه‌های مشترک چگونه ثبت می‌شوند؟
در بیمه‌نامه‌های مشترک، شرکت‌ها متناسب با سهم خود، حق بیمه، خسارت و هزینه‌ها را در حساب‌ها ثبت می‌کنند. اگر بیمه‌نامه به‌صورت مستقیم توسط یکی از اعضا صادر شده باشد، سایرین باید سهم خود را مانند بیمه اتکایی ثبت نمایند.
هزینه‌های تحصیل بیمه‌نامه چگونه حساب می‌شود؟
هزینه‌هایی مانند کارمزد نمایندگان، هزینه صدور، نگهداری سوابق و وصول حق بیمه، باید در زمان وقوع به‌عنوان هزینه دوره شناسایی شوند.
مخارج تحصیل بیمه‌نامه
شامل موارد زیر است و باید در زمان وقوع به‌عنوان هزینه دوره شناسایی شود:
1️⃣حق‌العمل پرداختی به نمایندگی‌ها
2️⃣هزینه صدور بیمه‌نامه
3️⃣هزینه نگهداری سوابق بیمه‌نامه
4️⃣هزینه وصول حق بیمه
افشا در صورت‌های مالی
یادداشت‌های توضیحی:
1️⃣نحوه شناسایی درآمد و حق بیمه عاید نشده
2️⃣روش‌های محاسبه ذخایر خسارت و ذخیره تکمیلی
3️⃣روند شناسایی هزینه‌های واگذاری اتکایی
ترازنامه:
1️⃣مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان
2️⃣بدهی به بیمه‌گران اتکایی
3️⃣حق بیمه عاید نشده و ذخیره تکمیلی
4️⃣بدهی خسارت معوق و مطالبات از بیمه‌گر اتکایی
صورت سود و زیان:
1️⃣درآمدهای بیمه‌ای مستقیم و اتکایی
2️⃣درآمد بازیافت خسارت از بیمه‌گران اتکایی
3️⃣هزینه خسارت و هزینه حق بیمه واگذاری اتکایی
اجرای استاندارد حسابداری شماره ۲۸ چه نتایجی دارد؟
با اجرای استاندارد حسابداری شماره ۲۸:
1️⃣سود خالص شرکت‌ها ممکن است افزایش یابد (کاهش درصد ذخایر فنی)
2️⃣مالیات پرداختی بالا می‌رود (افزایش سود مشمول مالیات)
3️⃣شفافیت صورت‌های مالی افزایش می‌یابد
4️⃣هماهنگی با مقررات بیمه مرکزی تقویت می‌شود
مطابقت با استانداردهای بین‌المللی حسابداری
اگرچه هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IASB) استاندارد مستقلی برای بیمه‌های عمومی ارائه نکرده، اما در استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره ۴ (IFRS 4) با عنوان «قراردادهای بیمه»، چارچوب کلی تعریف و شناسایی فعالیت‌های بیمه‌ای مشخص شده است. استاندارد حسابداری شماره ۲۸ نیز در تدوین خود از همین مفاهیم پایه بهره گرفته است.
سؤالات متداول درباره استاندارد حسابداری شماره ۲۸
چرا تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای به جای تاریخ صدور بیمه‌نامه، مبنای شناسایی درآمد قرار گرفته است؟
زیرا تنها از تاریخ شروع پوشش، تعهد بیمه‌گر آغاز شده و درآمد واقعی تحقق می‌یابد.
در چه شرایطی باید ذخیره تکمیلی شناسایی شود؟
وقتی مجموع حق بیمه‌های عاید نشده برای جبران خسارات آتی کفایت نداشته باشد.
چه تفاوتی بین بیمه اتکایی نسبی و غیرنسبی از منظر حسابداری وجود دارد؟
در بیمه نسبی، سهم بیمه‌گر اتکایی از خسارت و درآمد براساس درصدی ثابت است؛ در غیرنسبی، جبران فقط برای خسارت مازاد بر سقف مشخص انجام می‌شود.
چرا حق بیمه اتکایی واگذاری نباید با درآمد حق بیمه تهاتر شود؟
برای شفاف‌سازی عملکرد بیمه‌گر و نمایش جداگانه هزینه انتقال ریسک.
جایگاه بیمه‌نامه‌های بین‌راهی در صورت‌های مالی چیست؟
برآورد می‌شوند و حصه عاید شده آن‌ها براساس تجارب قبلی در درآمد سال لحاظ می‌شود.
دلیل تفکیک دامنه کاربرد استاندارد ۲۸ از سایر بیمه‌های زندگی چیست؟
به‌دلیل پیچیدگی فنی بیمه‌های بلندمدت و مشارکتی که نیازمند استانداردی مجزا هستند.
دیدگاهتان را بنویسید