سند اختتامیه و بستن حساب های موقت

مفهوم سند اختتامیه
سند اختتامیه یکی از کلیدی ترین اسناد در پایان دوره مالی است که پس از بستن حسابهای موقت و آمادهسازی حسابهای دائمی ثبت میشود. این سند پس از اتمام تمام عملیاتهای حسابداری و بستن حسابهای موقت صادر میشود و نقش آن، پایان دادن به دوره مالی جاری و انتقال ماندههای حسابهای دائمی به دوره مالی بعد است. به بیان دیگر، سند اختتامیه پایان رسمی دوره مالی را ثبت و مستند میسازد. در سند اختتامیه، ابتدا حسابهای موقت که عمدتاً شامل درآمد، هزینه، خرید، فروش و بهای تمامشده هستند، بسته میشوند.
سپس مانده آنها به حساب خلاصه سود و زیان منتقل شده و از آنجا به سود یا زیان انباشته انتقال مییابند. بعد از آن حسابهای دائمی نیز بهصورت موقت بسته میشوند تا در سال جدید، طی سند افتتاحیه، مجدد فعال گردند. بنابراین سند اختتامیه، سندی رسمی است که نشان میدهد دوره مالی به پایان رسیده و شرکت آماده ورود به دوره جدید مالی است.
نکات مهم ثبت سند اختتامیه
- پس از ثبت سند اختتامیه، تمامی اسناد سال مالی قطعی و غیرقابل ویرایش میشوند
- اسناد حسابداری قبل از آن به حالت نهایی و قفلشده درمیآیند
- مانده کلیه حسابها صفر یا منتقلشده محسوب میگردد
- نرمافزارهای حسابداری پس از بستن سال، اسناد را مجدداً شمارهگذاری میکنند
- در صورت عدم بستن حسابهای موقت، سیستم پیام هشدار صادر میکند
اهمیت تشخیص دقیق نوع حساب در ثبت سند اختتامیه
شناخت دقیق اینکه یک حساب دائمی است یا موقت، اهمیت زیادی دارد. در صورت اشتباه در دستهبندی حسابها، گزارش مالی نهایی شرکت دچار انحراف میشود و امکان تحلیل عملکرد واقعی شرکت از بین میرود. به همین دلیل، در آموزش ثبت سند اختتامیه تأکید ویژهای بر تفکیک دقیق این دو نوع حساب میشود.
دستهبندی حساب ها
- موقت
- دائم

حسابهای موقت چیست ؟
حسابهای موقت یا حسابهای سود و زیانی ، آن دسته از حسابهایی هستند که فقط برای یک دوره مالی مورد استفاده قرار میگیرند و در پایان سال مالی باید بسته شوند. این حسابها شامل درآمدها، هزینهها و برداشت شرکا میباشند. به عبارت دیگر، مانده این حسابها به دوره مالی بعد منتقل نمیشود. هدف از بستن حسابهای موقت، تعیین سود یا زیان خالص شرکت در دوره مالی جاری و آمادهسازی حسابها برای دوره مالی جدید است.
مثالهایی از حسابهای موقت :
- حساب درآمد فروش
- حساب هزینههای عملیاتی (مانند حقوق و دستمزد، اجاره، آب و برق)
- حساب برداشت صاحبان سرمایه
در پایان دوره مالی ، مانده این حسابها صفر میشود و در حسابی تحت عنوان «خلاصه سود و زیان» منتقل میگردد. مانده نهایی حساب خلاصه سود و زیان، سود یا زیان خالص دوره مالی را نشان میدهد که به حساب سود (زیان) انباشته منتقل میشود.
حسابهای دائم چیست ؟
برخلاف حسابهای موقت ، حسابهای دائم (یا حسابهای ترازنامهای) به دوره مالی بعد انتقال داده میشوند و نیاز به بسته شدن در پایان سال مالی ندارند. این حسابها شامل داراییها، بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه هستند و وضعیت مالی شرکت را در ترازنامه منعکس میکنند.
نمونههایی از حسابهای دائم:
- موجودی نقد و بانک
- حسابهای دریافتنی و پرداختنی
- داراییهای ثابت
- سرمایه
- اندوخته قانونی و احتیاطی
برای ثبت سند اختتامیه، مانده این حسابها بهصورت موقت به حساب تراز اختتامیه منتقل میشود و سپس در ابتدای سال بعد، طی سند افتتاحیه، به حساب تراز افتتاحیه منتقل شده و دوباره فعال میگردند. این فرآیند باعث میشود تراز مالی شرکت در پایان یک دوره و آغاز دوره بعد به درستی مستند گردد.
چه زمانی از سند اختتامیه استفاده میشود ؟
از سند اختتامیه در دو حالت استفاده میشود :
- در پایان دوره مالی برای بستن حسابها
- در برخی موارد خاص در طی دوره مالی برای بستن حسابهای خاص ( مانند مشتریانی که دیگر با شرکت همکاری ندارند یا حسابهای مشکوکالوصول )
استفاده از سند اختتامیه در طول دوره مالی
در برخی موارد ، ممکن است نیاز باشد حسابهای خاصی در طول دوره مالی بسته شوند. به طور مثال مشتریانی که از ادامه همکاری با شرکت انصراف دادهاند یا به دلایلی مانند بدهی معوقه ، حساب آنها باید بسته شود. در این حالت ، مانده بدهی به عنوان مطالبات سوخت شده، تخفیفات فروش یا سرفصلهای مناسب ثبت میشود و دیگر ماندهای در دفاتر باقی نمی ماند.
نمونه ثبت :
تخفیفات فروش ……..بدهکار
حسابهای دریافتنی / مشتری ………بستانکار
استفاده از سند اختتامیه در پایان دوره مالی
در پایان دوره مالی ، ثبت سند اختتامیه امری ضروری است. این سند پس از بستن حسابهای موقت ، ثبت میشود تا مانده حسابهای دائمی برای صدور سند افتتاحیه سال مالی جدید آماده شود .
دو مرحله کلیدی در ثبت سند اختتامیه در پایان دوره مالی
1. بستن حسابهای موقت (درآمد، هزینه، برداشت)
2. بستن حسابهای دائمی (دارایی، بدهی، حقوق صاحبان سهام) و انتقال ماندهها به سند افتتاحیه
این مراحل کمک میکنند تا سود و زیان دوره مالی بهطور دقیق محاسبه شود و تراز مالی شرکت برای سال جدید آماده باشد.

آموزش گام به گام ثبت سند اختتامیه حسابداری
1. بستن حسابهای موقت
حسابهای موقت شامل انواع درآمدها، هزینهها و برداشتها هستند که تنها به دوره مالی جاری تعلق دارند و نباید ماندهای به سال بعد منتقل کنند. برای بستن این حسابها از حساب «خلاصه سود و زیان» استفاده میشود.
روش کار به شرح زیر است:
- بستن درآمدها : همه حسابهای درآمدی که مانده بستانکار دارند، بدهکار شده و مانده آنها به حساب خلاصه سود و زیان منتقل میشود.
مثال ثبت:
درآمد فروش ………. بدهکار
خلاصه سود و زیان ………. بستانکار
- بستن هزینهها : تمام حسابهای هزینه که مانده بدهکار دارند، بستانکار شده و مانده آنها به حساب خلاصه سود و زیان بدهکار منتقل میشود.
مثال ثبت:
خلاصه سود و زیان ………. بدهکار
هزینههای حقوق و دستمزد ………. بستانکار
هزینههای اجاره و استهلاک ………. بستانکار
- بستن حساب خلاصه سود و زیان : در پایان، مانده این حساب (سود یا زیان خالص) به حساب سود و زیان انباشته منتقل میشود. در صورتی که مانده حساب بستانکار باشد (سود)، این حساب بدهکار و سود و زیان انباشته بستانکار میشود. در صورت زیان، ثبت برعکس میشود.
مثال ثبت:
خلاصه سود و زیان ………. بدهکار
سود و زیان انباشته ………. بستانکار
2. بستن حساب برداشت شرکا یا سهامداران
برداشتها نیز جزو حسابهای موقت هستند و در پایان دوره بسته میشوند. روش بستن آن بهصورت انتقال مانده به حساب سرمایه است.
مثال ثبت:
سرمایه ………. بدهکار
برداشت ………. بستانکار
3. شناسایی و ثبت ذخیره مالیات عملکرد
قبل از بستن حسابهای دائمی، ذخیره مالیات باید ثبت شود. نرخ معمول برای شرکتها ۲۵درصد از سود خالص است. ثبت حسابداری به این صورت خواهد بود:
مثال:
سود و زیان انباشته ………. بدهکار
ذخیره مالیات عملکرد ………. بستانکار
این مبلغ در ترازنامه نشاندهنده بدهی شرکت به سازمان امور مالیاتی است.
4. ثبت اندوختههای قانونی و احتیاطی
براساس ماده ۱۴۰ قانون تجارت، شرکتها موظفند ۵٪ از سود خالص را بهعنوان اندوخته قانونی ذخیره کنند تا این مبلغ به ۱۰٪ سرمایه برسد. اندوخته احتیاطی نیز بر اساس تصمیم هیئتمدیره قابل شناسایی است.
مثال ثبت:
سود و زیان انباشته ………. بدهکار
اندوخته قانونی ………. بستانکار
اندوخته احتیاطی ………. بستانکار
5. بستن حسابهای دائمی و ثبت سند اختتامیه
در این مرحله، مانده همه حسابهای
ترازنامهای (دارایی، بدهی و سرمایه) به یک حساب موقت به نام «تراز اختتامیه» بسته میشوند. مراحل زیر انجام میشود:
- کلیه حسابهای دارای مانده بستانکار بدهکار میشوند و در مقابل، تراز اختتامیه بستانکار میگردد.
- تراز اختتامیه بدهکار میشود و در مقابل، همه حسابهای دارای مانده بدهکار بستانکار میگردند.
مثال ثبت:
حسابهای پرداختنی ………. بدهکار
سرمایه ………. بدهکار
اندوختهها ………. بدهکار
تراز اختتامیه ………. بستانکار
سپس:
تراز اختتامیه ………. بدهکار
موجودی بانک، داراییها، حسابهای دریافتنی ………. بستانکار
نقش حساب خلاصه سود و زیان در بستن حساب ها
حساب خلاصه سود و زیان یک حساب موقت واسط است که برای بستن حسابهای درآمد و هزینه در پایان دوره مالی استفاده میشود.
عملکرد این حساب به صورت زیر است:
- کلیه حسابهای درآمد به حساب خلاصه سود و زیان بسته میشوند.
- کلیه حسابهای هزینه از طریق حساب خلاصه سود و زیان بسته میشوند.
- مانده این حساب، سود یا زیان خالص دوره مالی را نشان میدهد.
سخن پایانی
ثبت سند اختتامیه و افتتاحیه ، نه فقط یک فرآیند حسابداری ، بلکه مهر تأییدی بر صحت عملکرد مالی یک کسب وکار در پایان سال است. درک دقیق از حسابهای دائم ، موقت و مخلوط و نحوه انتقال آنها ، پایهگذار صورتهای مالی شفاف و قابل اتکاست . اجرای دقیق این فرآیند ، مسیر مالی سال آینده را روشن میکند و برای تصمیمگیریهای راهبردی ، اطلاعات دقیق و منسجمی در اختیار مدیران و حسابرسان قرار میدهد.
سند اختتامیه چیست و چه تفاوتی با سند افتتاحیه دارد ؟
سند اختتامیه، آخرین سند حسابداری در پایان سال مالی است که برای بستن حسابهای دائم صادر میشود. در مقابل، سند افتتاحیه اولین سند سال مالی جدید است که برای انتقال مانده حسابهای دائمی از سال قبل به کار میرود. سند اختتامیه مانده حسابها را صفر میکند، در حالی که سند افتتاحیه، همان ماندهها را دوباره فعال میسازد.
آیا سند اختتامیه فقط حسابهای دائمی را شامل میشود ؟
خیر. پیش از صدور سند اختتامیه باید ابتدا تمام حسابهای موقت بسته شوند (در قالب حساب خلاصه سود و زیان) و سپس حسابهای دائمی از طریق سند اختتامیه به پایان برسند. پس بستن حسابهای موقت و دائمی دو مرحله مکمل قبل از صدور سند افتتاحیه هستند.
آیا میتوان بعد از ثبت سند اختتامیه، سند جدیدی برای سال مالی جاری صادر کرد ؟
خیر. بعد از ثبت سند اختتامیه، سیستم حسابداری اجازه ثبت هیچ سند دیگری برای سال مالی جاری را نمیدهد. تمام اسناد قطعی شده، قابلیت ویرایش، حذف یا اضافه سند از بین میرود. به همین دلیل، پیش از ثبت سند اختتامیه باید همه اصلاحات و بستن حسابهای موقت انجام شده باشد.
در صورت وجود اشتباه در سند اختتامیه چه باید کرد ؟
اگر سند اختتامیه ثبت شده باشد و خطایی در اسناد قبلی یا ترازها مشاهده شود، باید ابتدا سند اختتامیه را برگشت بزنید (در نرمافزارهای پیشرفته حسابداری این امکان وجود دارد)، اصلاحات لازم را انجام دهید، سپس مجدد سند اختتامیه را صادر نمایید.
آیا استفاده از حساب «تراز اختتامیه» اجباری است ؟
خیر. استفاده از حساب «تراز اختتامیه» یا «تراز افتتاحیه» در سندهای اختتامیه و افتتاحیه الزامی نیست و بستگی به سیاستهای نرمافزار حسابداری یا سلیقه حسابدار دارد. میتوان بهجای آن مستقیماً همه حسابهای بستانکار را بدهکار و بالعکس ثبت نمود.
تفاوت حسابهای موقت، دائمی و مخلوط در ثبت سند اختتامیه چیست؟
- حسابهای موقت: حسابهایی مانند درآمد و هزینه که در پایان دوره بسته شده و به سال بعد منتقل نمیشوند.
- حسابهای دائمی: حسابهایی مثل دارایی، بدهی و سرمایه که باید از طریق سند اختتامیه به سال بعد منتقل شوند.
- حسابهای مخلوط: حسابهایی مثل پیشپرداخت اجاره یا پیشدریافت فروش که بخشی از آنها به عنوان هزینه/درآمد شناسایی شده و بخشی به سال بعد انتقال مییابد.
آیا بستن حسابها باید حتماً در پایان اسفند انجام شود ؟
خیر. پایان دوره مالی بسته به تقویم مالی شرکت یا نهاد اقتصادی میتواند پایان هر ماه، فصل یا سال مالی باشد. اما در بیشتر شرکتها، پایان اسفند بهعنوان انتهای سال مالی در نظر گرفته میشود و اسناد اختتامیه نیز در همان تاریخ صادر میشوند.
بعد از بستن حسابها و صدور سند افتتاحیه چه کاری باید انجام داد ؟
پس از صدور سند افتتاحیه، حسابدار باید کلیه حسابهای دائمی را در سال مالی جدید کنترل کرده، دفاتر کل را بهروزرسانی کرده و برنامهریزی مالی جدید را بر اساس تراز افتتاحیه آغاز کند. همچنین تنظیم دفاتر قانونی و ارائه آنها به مراجع قانونی در موعد مقرر نیز الزامی است .
دیدگاهتان را بنویسید