طرح طبقه بندی مشاغل چیست؟
شروع و راه اندازی هر فعالیت اقتصادی، نیازمند یک سری مقدمات و پیش زمینه هایی است. این مقدمات در بسیاری از موارد تکالیف و وظایف مشخصی را بر عهده کارفرما یا شخصی که فعالیتی را راه اندازی می نماید، ایجاد می کنند. تکالیف و وظایف اشاره شده در قالب قوانینی همچون قانون کار، قانون تامین اجتماعی، قانون مالیات های مستقیم و … تعریف می گردد.
هر کدام از این وظایف و قوانین می توانند با توجه به عواملی همچون حجم کار، تعداد نیروهای به کار گرفته شده، نوع فعالیت و موارد بسیار دیگری تغییر کنند. مثلا قوانین مربوط به نحوه تعیین حقوق و دستمزد کارگران یک کارگاه یا اداره و سازمان، با تعداد نیروهای آن کارگاه و اداره، ارتباط مستقیم دارد. معنی این جمله واضح است. نحوه و میزان حقوق دریافتی شرکتی که دارای 50 نفر نیرو می باشد، با میزان حقوق نیروهای شاغل در یک شرکت با تعداد نیروهای بالای 100 نفر تفاوت دارد. اینجاست که مفهومی با عنوان طرح طبقه بندی مشاغل وارد بحث می شود.
طرح طبقه بندی مشاغل چیست؟ در ادامه مطلب با ما باشید، تا تقریبا هر آنچه از این طرح مورد نیاز شماست، به دست آورید.
طرح طبقه بندی مشاغل چیست؟
ماده های 48 و 49 قانون کار در خصوص پیشگیری از بهره کشی، یا به عبارت دیگر سوء استفاده کاری در کارگاه ها و شرکت هایی با نیروی کار بیش از 50 نفر، می باشند. این ماده قانون ها شامل شرکت های خدماتی و تامین نیروی انسانی مورد نیاز سایر ادارات اجرایی نیز می شوند و شرکت های مزبور هم ملزم به رعایت این مواد و به صورت کلی طرح طبقه بندی مشاغل هستند.
در خصوص کارگاه هایی با تعداد نیروی کمتر از 50 نفر، آنچه که بیشتر حائز اهمیت است، توافقات بین کارگر و کارفرماست. در واقع در این کارگاه ها، توافقات طرفین است که میزان حقوق روزانه و ماهیانه و سایر حقوق و مزایای کارگر را تعیین می کنند، اما در کارگاه هایی که نیروهای بیشتری در آن ها مشغول به کار می باشند، آنچه که در خصوص میزان حقوق و مزایای کارگران و نحوه پرداخت آن حائز اهمیت است، طرح طبقه بندی مشاغل است. در این گونه کارگاه ها بسیاری از توافقات کارگر و کارفرما در خصوص حقوق کارگر جنبه اجرایی نخواهند داشت. اینجاست که اهمیت طرح طبقه بندی مشاغل و لزوم آشنایی با آن بیش از پیش مشخص می گردد.
طرح طبقه بندی مشاغل 1403
مزد طرح طبقه بندی مشاغل 1403 به دو دسته تقسیم می گردد: 1. مزد گروه 2. مزد پایه یا پایه سنوات.
مزد گروه حداقل دستمزد روزانه که باید برای هر گروه شغلی لحاظ شود. در جدول طرح طبقه بندی مشاغل 1403، مزد روزانه کارگر براساس رده شغلی آن مشخص شده است و وی نباید از مزد گروه مشخص شده کمتر دریافت کند.
مزد پایه یا پایه سنوات: مبلغی است که به کارگران دو سال سابقه و بیشتر تعلق خواهد گرفت. این مبلغ به صورت سالانه باید از سمت کارفرما به کارگر پرداخت شود. علاوه بر پرداخت پایه سنوات سال گذشته، باید پایه سنوات سال جاری را نیز پرداخت کند.
گروه طبقه بندی مشاغل از 1 تا 20 می باشد و به هر 20 گروه در یک کارگاه نیاز نیست.
جدول طرح طبقه بندی مشاغل ۱۴۰۳
ردیف | گروه شغلی | مزد سنوات (پایه) | مزد شغل |
---|---|---|---|
۱ | ۱ | ۷۰۰۰۰ | ۲۳۸۸۷۲۸ |
۲ | ۲ | ۷۰۲۰۰ | ۲۳۹۳۵۱۴ |
۳ | ۳ | ۷۰۴۰۰ | ۲۳۹۸۳۰۰ |
۴ | ۴ | ۷۰۶۰۰ | ۲۴۰۳۸۱۷ |
۵ | ۵ | ۷۰۸۰۰ | ۲۴۰۹۴۶۷ |
۶ | ۶ | ۷۱۰۰۰ | ۲۴۱۵۸۴۸ |
۷ | ۷ | ۷۱۲۰۰ | ۲۴۲۲۲۲۹ |
۸ | ۸ | ۷۱۴۰۰ | ۲۴۳۰۲۰۵ |
۹ | ۹ | ۷۱۶۰۰ | ۲۴۳۸۱۸۲ |
۱۰ | ۱۰ | ۷۱۸۰۰ | ۲۴۴۷۷۵۴ |
۱۱ | ۱۱ | ۷۲۰۰۰ | ۲۴۵۷۳۲۵ |
۱۲ | ۱۲ | ۷۲۴۰۰ | ۲۴۶۶۸۹۷ |
۱۳ | ۱۳ | ۷۲۸۰۰ | ۲۴۷۹۶۶۰ |
۱۴ | ۱۴ | ۷۳۲۰۰ | ۲۴۹۲۴۲۱ |
۱۵ | ۱۵ | ۷۳۶۰۰ | ۲۵۰۵۱۸۴ |
۱۶ | ۱۶ | ۷۴۰۰۰ | ۲۵۲۱۱۳۶ |
۱۷ | ۱۷ | ۷۴۴۰۰ | ۲۵۳۷۰۸۹ |
۱۸ | ۱۸ | ۷۴۸۰۰ | ۲۵۵۶۲۳۳ |
۱۹ | ۱۹ | ۷۵۲۰۰ | ۲۵۷۵۳۷۶ |
۲۰ | ۲۰ | ۷۵۶۰۰ | ۲۵۹۹۳۰۵ |
مزایای طرح طبقه بندی مشاغل
در طرح طبقه بندی مشاغل، انواع شغل ها و نیازهای شغلی مورد نیاز کارگاه های مختلف، بر اساس فاکتورهای مختلف، طبقه بندی شده و محاسبات حقوقی کارگران بر اساس این طبقه بندی تعیین و پرداخت می شود. در این حالت، دیگر سلیقه و تحکم کارفرما برای پرداخت حقوق کارگران نقشی نخواهد داشت. در هنگام تدوین طرح طبقه بندی مشاغل ، یک طبقه بندی 20 گانه برای مشاغل مختلف کارگاه های دارای نیروی کار بیش از 50 نفر، در نظر گرفته شده است.
با این توضیح می توان گفت که طرح طبقه بندی مشاغل و اجرای آن، می تواند مزایای زیادی برای کارگران داشته باشد. اولین مزیت این طرح، جلوگیری از تبعیض و ایجاد شرایط حقوقی یکسان برای کارگرانی با شرایط کاری مشابه است. وقتی کارگری مشاهده کند که همکار دیگری با شرایط یکسان کاری، به دلایل مختلف غیر کاری دیگر، حقوق بیشتری از وی دریافت می کند، مسلما دچار ناامیدی شغلی و نارضایتی خواهد شد. اجرای طرح طبقه بندی مشاغل از این تبعیض و نارضایتی جلوگیری می کند.
مزیت دوم طرح طبقه بندی مشاغل به برخی مزایای حقوقی کارگران بر می گردد. در کارگاه هایی با تعداد نیروی کمتر از 50 نفر و نیز کارگاه هایی که به هر دلیلی طرح طبقه بندی مشاغل در آن اجرا نمی شود، بسیاری از مزایای شغلی همچون حق جذب و حق سرپرستی بر اساس توافق طرفین (شاغل و کارفرما) پرداخت می گردد.
این یعنی اینکه کارفرما به راحتی می تواند به دلایل مختلف که شاید در ظاهر مطابق با قوانین و قرارداد دو طرفه کارگر و کارفرما باشد، از پرداخت کامل حق جذب سرباز زند و حتی در مواردی آن را در قراردادهای بعدی با کارگر، حذف کند. اما طرح طبقه بندی مشاغل مانع این کار می شود. چرا که در طرح طبقه بندی مشاغل ، مزایای این چنینی نه به خود شاغل و کارگر، که به خود شغل اختصاص می یابد. در این صورت کارفرما دیگر نمی تواند در این خصوص اعمال نفوذ کند.
توضیح بیشتر مزایا
شاید هنوز مفهوم این عبارت که در طرح طبقه بندی مشاغل، مزایای شغلی به خود شغل اختصاص می یابد و نه به شاغل، برای بعضی روشن نباشد. به همین دلیل به توضیح بیشتر این نکته می پردازیم. وقتی مزایایی همچون حق جذب یا حق سرپرستی به کارگر اختصاص داشته باشند، این بدین معناست که کارفرما، مزیت مذکور را برای شخص خاص در نظر گرفته است و نه آن شغل مورد نظر. یعنی اگر بعد از این شخص خاص، فرد دیگری همان مسئولیت را به عهده بگیرد، ممکن است طبق نظر کارفرما، دیگر از حق جذب و حق سرپرستی خبری نباشد.
گاهی حتی در رده های شغلی مشابه هم ممکن است این تبعیض و دوگانگی دیده شود. حق جذب به برخی از کارگران پرداخت می شود و به برخی دیگر با شرایط شغلی مشابه پرداخت نمی شود. اجرای طرح طبقه بندی مشاغل از این تبعیض و دوگانگی که به نوعی یک معضل کاری به حساب می آید، جلوگیری می کند. چرا که در این طرح به خود ماهیت شغل فارغ از آنکه چه کسی انجام آن را به عهده بگیرد، حق جذب و سرپرستی مشخص در نظر گرفته شده است.
مزیت بعدی طرح طبقه بندی مشاغل، تعیین شناسنامه مشخص برای هر شغل است. در این طرح هر شغلی بسته به میزان حساسیت، مسئولیت، سختی کار و برخی موارد دیگر، شناسنامه جداگانه ی دارد. این شناسنامه به دلایل و فاکتورهای مختلف به آن شغل داده می شود. مهارت، تجربه، مدرک تحصیلی، سابقه، شرایط محیطی انجام کار، آسیب های احتمالی انجام کار و برخی عوامل دیگر از جمله آن فاکتورها هستند.
در طرح طبقه بندی مشاغل هر کدام از این فاکتورها امتیاز مشخصی دارند که مجموع این امتیازات رده و رتبه شغل را در طبقه بندی و سطح بندی 20 گانه مشاغل تعیین می کند. مزایای شغلی هم بر اساس همین امتیازات و رتبه کلی به آن شغل تعلق خواهد گرفت.
بیشتر بخوانید: آموزش حقوق و دستمزد در اصفهان
آشنایی با تدوین طرح طبقه بندی مشاغل
مطابق با قانون کار، موسسات یا افراد مورد تایید وزارت کار و امور اجتماعی مسئول تدوین طرح طبقه بندی مشاغل هستند. به عبارت دیگر افراد داوطلب، ابتدا باید در آزمون تایید شده توسط وزارت کار، شرکت نموده و نمره قبولی را به دست آورند تا صلاحیت آنان برای طراحی و تدوین طرح طبقه بندی مشاغل تایید شود.
افرادی که صلاحیت مورد نظر برای این کار را به دست می آورند، باید دقت و تمرکز زیادی در زمینه کاری و ساختارهای سازمانی داشته باشند. همچنین باید با کلمات مرتبط با کار و بار حقوقی آنها آشنا باشد. چرا که همانطور که اشاره شد، تدوین طرح طبقه بندی مشاغل نیازمند بررسی موارد مختلفی است و ممکن است بسیاری از کلمات به کار رفته در طرح طبقه بندی مشاغل بار معنایی مخصوص به خود را داشته باشند.
برای توضیح بیشتر این مطلب می توانید به مثال زیر توجه کنید. در بحث قبلی و مزایای طرح طبقه بندی مشاغل عنوان شد که در طرح طبقه بندی، حق جذب به شغل تعلق می گیرد و نه شاغل. در مورد مذکور از کلمه شغل استفاده شده و نه پست. چرا که در تعریف جایگاه ها، شغل، جامعیت و شمولیت بیشتری از پست دارد و در واقع پست جزئی از شغل محسوب می شود. اگر بخواهیم جزئی تر به موضوع نگاه کنیم، می توانیم بگوییم: مثلا کارشناس مالی یک شغل به حساب می آید که پست های مختلفی با آن مرتبط هستند. پست هایی همچون کارشناس حسابداری صنعتی، کارشناس حسابداری مالی وکارشناسی حسابداری مدیریت، خود به نوعی کارشناس مالی محسوب می شوند. اینجاست که اهمیت واژه ها و کلماتی که در تدوین طرح طبقه بندی مشاغل به کار می روند، مشخص می شود.
یکی از کلمات دیگری که می توان در این زمینه مثال زد، کلمه تجربه است. شاید در ظاهر و نگاه اول کلمات تجربه و سابقه مترادف هم باشند. اما در طرح طبقه بندی مشاغل این کلمات معانی متفاوتی به خود می گیرند. به نظر می رسد توضیح بیشتر در این زمینه از حوصله بحث خارج باشد.
آشنایی با کمیته طرح طبقه بندی مشاغل
در واقع کمیته طرح طبقه بندی مشاغل، بازوی اصلی طراحی و حتی اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل است. کمیته ای که خود از سه بخش تشکیل می گردد. بخش اول این کمیته را نمایندگان مدیریت تشکیل می دهند. این نمایندگان شامل دو پنجم تمام اعضای کمیته می باشند. یعنی اگر اعضای کمیته طرح 5 نفر باشند، 2 نفر از آنها نمایندگان مدیریت خواهند بود.
گروه دوم تشکیل دهنده کمیته طرح طبقه بندی مشاغل، نمایندگان کارگران هستند که آنها نیز همچون بخش اول، دو پنجم کل اعضا را شامل می شوند. سومین بخش تشکیل دهنده این کمیته، نمایندگان سرپرستان خواهند بود. این بخش، بر خلاف دو بخش دیگر یک پنجم کل اعضای کمیته هستند.
با توضیحات فوق می توان نتیجه گرفت که اگر کل اعضای کمیته طرح طبقه بندی مشاغل مثلا 10 نفر باشند، 4 نفر از آنها را بخش اول یا همان نمایندگان مدیریت، 4 نفر را بخش دوم یا نمایندگان کارگران و 2 نفر دیگر را نمایندگان سرپرستان تشکیل خواهند داد.
برای عضویت در کمیته طرح طبقه بندی مشاغل، برخی شرایط تعیین شده است. البته مدیران کارگاه در خصوص تعیین نمایندگان خود کاملا آزاد و مستقل هستند و شرط یا پیش شرط خاصی در این زمینه برای آنها وجود ندارد. اما نمایندگان کارگران و همچنین نمایندگان سرپرستان، لازم است از برخی شرایط مقدماتی برخوردار باشند. مثلا لازم است افرادی که به عنوان نمایندگان کارگران تعیین می شوند، حداقل دارای مدرک دیپلم باشند. علاوه بر آن باید سابقه حداقل دو سال کار در کارگاه مورد نظر را داشته باشند.
تعیین این شرایط برای این است که حقی از کارگران ضایع نشود. کمیته طرح طبقه بندی مشاغل در هنگام تهیه طرح، در زمینه های مختلفی همچون جمع آوری اطلاعات، ارزیابی شغلی و حتی تنظیم شناسنامه های شغلی و تطبیق افراد با شغل مورد نظر با طراح و دفتر مشاوره فنی همکاری می کنند و لازم است اعضای آن از برخی شرایط شغل و کارگاه و همچنین برخی مفاد قانون کار، آگاهی داشته باشند.
وظایف کمیته طرح طبقه بندی مشاغل
برخی از حیطه های فعالیت های کمیته طرح طبقه بندی مشاغل در بالا عنوان شد. البته فعالیت کمیته مذکور به این موارد محدود، خلاصه نمی شود و وظایف و فعالیت های دیگری هم به عهده دارد. در واقع اعضای کمیته، در اجرای طرح طبقه بندی مشاغل هم نقش دارند که در ذیل به صورت خلاصه و تیتروار، به برخی از این نقش ها و وظایف اشاره می شود:
-اعضای این کمیته با امور اداری و کارگزینی شرکت یا کارگاه مورد نظر در زمینه انطباق افراد جدید الاستخدام با طرح طبقه بندی مشاغل همکاری می کنند.
-اعضای این کمیته در خصوص احراز شغل های پیشنهادی جدید مدیریت و همچنین ارتقاء و تغییر شغلی کارکنان حق اظهار نظر دارند.
-اعضای این کمیته می توانند پیشنهادهایی در زمینه ایجاد برخی مزایای انگیزشی رفاهی (خارج از حقوق و مزایای مشخص شده) ارائه دهند.
-تلطیف فضای کارگاه، در خصوص پذیرش برخی تغییرات احتمالی ناشی از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل توسط سایر کارگران هم از جمله نقش هایی است که اعضای این کمیته می توانند ایفا کنند.
-بررسی و اظهار نظر در خصوص اختلافات ناشی از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل از دیگر مواردی است که به عهده اعضای این کمیته است.
-همچنین اعضای این کمیته می توانند در خصوص ایجاد اصلاحات موردی طرح طبقه بندی مشاغل همکاری نمایند.
البته همانطور که مشاهده می نمایید تقریبا تمامی وظایف و نقش های تعیین شده برای اعضای کمیته طرح طبقه بندی مشاغل صرفا در قالب پیشنهاد و اظهار نظر و همکاری است و تصمیم نهایی اجرا یا عدم اجرای این پیشنهادها به عهده خود کارفرما یا مدیریت کارگاه خواهد بود.
نحوه تدوین طرح طبقه بندی مشاغل
توضیحات لازم را در خصوص طرح طبقه بندی مشاغل گفتیم. اما این طرح چگونه تدوین می شود؟
اولین مرحله برای تدوین، جمع آوری اطلاعات است. این مرحله به کمک اعضای کمیته انجام می گیرد.
بعد از جمع آوری اطلاعات، نوبت به رسم نمودار سازمانی مجموعه می رسد. همان نموداری که جایگاه هر شغل را در مجموعه مشخص می کند. این نمودار باید با رفتار، اهداف و ماموریت های سازمان مطابقت داشته باشد.
تهیه فهرست مشاغل و پستهای تخصیص داده شده در طرح طبقه بندی مشاغل ، مرحله بعدی کار است. این مرحله، مقدمه ای برای ارزشیابی مشاغل به حساب می آید.
در واقع 4 روش اصلی برای ارزشیابی مشاغل در طرح طبقه بندی پیش بینی شده است. دو روش از این 4 روش کمی و دو روش دیگر، کیفی هستند.
روش های کمی ارزیابی مشاغل شامل دو روش امتیازی و مقایسه عوامل هستند.با توجه به اهمیت روش امتیازی و اینکه این روش، روشی است که مورد تایید و مصوب رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز می باشد، به ارائه توضیحات بیشتر در این روش می پردازیم.
روش امتیازی ارزیابی مشاغل
در روش امتیازی، بعد از تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده، عوامل اصلی تشکیل دهنده مشاغل مشخص می شوند. سپس با توجه به اهمیت هر عامل، امتیازی برای آن در نظر گرفته می شود. مجموع امتیازات به دست آمده جایگاه آن شغل را در طرح طبقه بندی مشاغل تعیین می کند. حداکثر امتیازات در این روش 1137 امتیاز است که البته به دلایل مختلف، عملا هیچ شغلی نمی تواند این امتیاز را به دست آورد. به همین دلیل در طبقه بندی بیست گانه مشاغل که در ابتدای مطلب به آن اشاره شد، حداکثر امتیاز در مشاغل رده 20، 740 امتیاز تعیین می شود. همچنین حداقل امتیاز هم در رده اول گروه های شغلی 80 در نظر گرفته شده است.
این امتیازها با بررسی 4 عامل اصلی و 14 عامل فرعی تعیین می شوند. جدول عوامل چهارگانه اصلی و امتیاز هر عامل به صورت زیر است:
ردیف | عنوان عامل اصلی | حداکثر امتیاز |
1 | دانش و مهارت ها | 372 |
2 | اختیارات و مسئولیت ها | 380 |
3 | کوشش ها | 185 |
4 | شرایط کار و حوادث | 200 |
پس از تعیین امتیاز هر شغل، نوبت احراز شغل در افراد و انطباق آنان با طرح طبقه بندی مشاغل خواهد بود. در این مرحله گروه و طبقه شغل، شرایط احراز، مهارت ها و توانایی های لازم برای احراز و همچنین شرح وظایف شغل مشخص می گردد. البته عنوان در نظر گرفته شده برای شغل هم باید با شرایط احراز و شرح وظایف، همخوانی لازم را داشته باشد. مرحله آخر هم تعیین حقوق بر اساس جایگاه شغلی می باشد.
ضمانت اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل
طرح طبقه بندی مشاغل یک قانون است و هر قانونی باید ضمانت اجرایی داشته باشد. ضمانت اجرایی یعنی اینکه اگر این قانون اجرا نشود، چه عواقبی در انتظار شخص متخلف خواهد بود. ضمانت اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل در ماده 50 قانون کار آمده است.
در این ماده تصریح شده است: اگر کارفرمایی که کارگاه مربوطه است مشمول این طرح است، آن را اجرا نکند، اجرای آن مستقیما به یک شخص حقوقی یا حقیقی دارای صلاحیت سپرده خواهد شد. در این صورت کارفرما موظف است علاوه بر پرداخت هزینه های صورت گرفته برای اجرای طرح طبقه بندی مشاغل در کارگاه ذی ربط، 50 درصد کل مبلغ را هم به عنوان جریمه به خزانه داری کل کشور پرداخت کند. نکته ای که در خصوص اجرای طرح طبقه بندی مشاغل باید در نظر داشت این است که اگر کارگاهی مشمول اجرای طرح طبقه بندی مشاغل شود و پس از مدتی به هر دلیلی (مثلا رسیدن کارگران به زیر 50 نفر) از شمول اجرای آن خارج شود، کارفرما نمی تواند اجرای طرح را متوقف کند و باید اجرای آن را ادامه دهد.
حرف آخر
سعی کردیم تمام گفتنی های لازم در خصوص طرح طبقه بندی مشاغل را عنوان کنیم. در ادامه فایل پی دی اف آیین نامه اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل هم در اختیار شمار مخاطبین عزیز قرار داده شده تا در صورت نیاز از آن استفاده کنید
دیدگاهتان را بنویسید