کد اقتصادی چیست؟ و استعلام کد اقتصادی
در نظام مالیاتی ایران، هیچ فعالیت اقتصادی بدون شناسایی رسمی قابل پذیرش نیست. سازمان امور مالیاتی برای تحقق این هدف ، کدی تحت عنوان «کد اقتصادی» برای شناسایی مؤدیان مالیاتی تعریف کرده است. این کد، هویت مالی هر فرد یا شرکت در برابر قانون بوده و درج آن در تمامی اسناد تجاری و مالیاتی الزامی است.
بدون دریافت این کد، امکان صدور فاکتور رسمی، ثبتنام ارزش افزوده، شرکت در مناقصهها و حتی افتتاح حساب شرکتی وجود ندارد. اگر در حوزه حسابداری، مالیات یا ثبت شرکت فعالیت دارید، دانستن مراحل قانونی دریافت و استعلام کد اقتصادی از ضروریات حرفهای شماست.
کد اقتصادی چیست؟
کد اقتصادی یا شماره اقتصادی، یک شناسه ۱۱ تا ۱۶ رقمی است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور به اشخاص حقیقی، حقوقی و مشارکتهای مدنی اختصاص مییابد. این کد مشابه کد ملی برای اشخاص حقیقی عمل کرده و شناسه رسمی فعالیتهای اقتصادی محسوب میشود. بدون آن، هیچ کسبوکاری نمیتواند فاکتور رسمی صادر کند، اظهارنامه مالیاتی بدهد یا حتی در مناقصات شرکت کند.
مطابق ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیاتهای مستقیم، تمامی اشخاص مشمول، مکلف به دریافت، استفاده و درج کد اقتصادی در کلیه اسناد و معاملات خود هستند.
کاربردهای کد اقتصادی
کاربردهای کد اقتصادی فراتر از ثبت در فاکتورهاست. این کد، اساس فعالیت قانونی یک واحد اقتصادی است. مهمترین کاربردهای آن عبارتاند از:
1️⃣ ارسال اظهارنامه عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده
2️⃣ دریافت گواهی ارزش افزوده
3️⃣ شرکت در مناقصهها و مزایدههای دولتی و خصوصی
4️⃣ثبت قراردادهای تجاری با اشخاص حقیقی، حقوقی و دولتی
5️⃣ دریافت کارت بازرگانی برای واردات و صادرات کالا
6️⃣ افتتاح حسابهای بانکی شرکتی یا تجاری
7️⃣ استفاده از معافیتها و مزایای مالیاتی قانونی
بدون درج کد اقتصادی در اسناد، فروشنده یا خریدار نمیتواند مشمول مزایای مالیاتی شود و حتی ممکن است فعالیت او غیرقانونی تلقی گردد.
انواع کد اقتصادی
کد اقتصادی دارای فرمتهای متنوعی است که بسته به نوع شخصیت (حقیقی، حقوقی، مشارکت مدنی یا اتباع خارجی) تعریف شدهاند. در جدول زیر، ساختار استاندارد و قابلقبول این کدها طبق دستورالعملهای رسمی سازمان امور مالیاتی کشور ارائه شده است:
| نوع شخصیت | عنوان کد | تعداد رقم | فرمت و مثال | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
| اشخاص حقوقی | شناسه ملی شرکت | 11 رقم | 10101234567 | کد رسمی شرکتها که در کلیه فاکتورها و قراردادها درج میشود |
| اشخاص حقیقی | کد اقتصادی فردی | 14 رقم | 1234567890-0001 | ترکیب کد ملی (۱۰ رقم) با یک پسوند اختصاصی ۴ رقمی |
| مشارکت مدنی | شناسه مشارکت | 11 رقم | 60012345678 | مخصوص فعالیتهای مشارکتی بدون ثبت رسمی شرکت |
| اتباع خارجی | کد فراگیر | 12 رقم | 990123456789 | کد مالیاتی مختص اشخاص غیرایرانی فعال در ایران |
📍 نکته مهم:
کد اقتصادی ۱۲ رقمی قدیمی که پیشتر برای شرکتها صادر میشد، از سال ۱۴۰۱ بهطور رسمی منسوخ شده است. در حال حاضر، صرفاً فرمتهای مندرج در جدول بالا معتبر بوده و توسط سامانه مودیان و سازمان امور مالیاتی پذیرفته میشوند.
چه کسانی ملزم به دریافت کد اقتصادی هستند؟
طبق قانون، همه اشخاص زیر باید برای دریافت کد اقتصادی اقدام کنند:
- کلیه شرکتهای حقوقی ثبتشده
- مودیان مالیاتی اعم از حقیقی یا حقوقی
- فعالان حوزههای توزیع، تولید، خدمات و تجارت
- اشخاص دارای پروانه کسب یا مجوز رسمی فعالیت
- مشارکتهای مدنی با کسبوکار مشترک
چنانچه هر کدام از این گروهها فاقد کد اقتصادی باشند، فعالیت آنها فاقد اعتبار قانونی تلقی شده و مشمول جریمه میشوند.
چه کسبوکارهایی از دریافت کد اقتصادی معاف هستند؟
دستهای از مشاغل بهصورت قانونی از دریافت کد اقتصادی معاف شدهاند، از جمله:
1️⃣ امکانهای مذهبی مانند : مساجد، کلیساها، حسینیهها
2️⃣فعالیتهای فرهنگی و هنری مثل نویسندگی، طراحی، ترجمه
3️⃣ پیمانکارانی با درآمد سالانه کمتر از ۵ میلیون تومان
4️⃣ مؤسسات علمی و مشاورهای خاص
5️⃣ اعضای هیئت علمی دانشگاهها
مدارک مورد نیاز برای دریافت کد اقتصادی
اشخاص حقوقی (شرکتها):
1️⃣ کپی شناسنامه و کارت ملی اعضای هیئت مدیره
2️⃣ اساسنامه، اظهارنامه، آگهی ثبت و آخرین تغییرات
3️⃣ سند مالکیت یا اجارهنامه محل فعالیت
4️⃣ مجوز فعالیت یا پروانه بهرهبرداری
5️⃣ گواهی امضا از دفترخانه رسمی
6️⃣تکمیل دفترچه مخصوص و فرمهای ثبتنام
7️⃣فیش پرداخت مالیات حق تمبر
اشخاص حقیقی:
1️⃣کپی کارت ملی
2️⃣ پروانه کسب
3️⃣سند محل فعالیت ، اجارهنامه رسمی
مراحل دریافت کد اقتصادی
چرخه دریافت کد اقتصادی (گام به گام)
1️⃣ ورود به سامانه مالیاتی
به آدرس tax.gov.ir مراجعه کنید و وارد بخش “ثبتنام کد اقتصادی” شوید.
2️⃣ پیشثبتنام اطلاعات پایه
وارد کردن نام، کد ملی/شناسه ملی، شماره همراه، آدرس و مشخصات اولیه کسبوکار.
3️⃣ دریافت نام کاربری و رمز عبور
پس از بررسی اولیه اطلاعات، اطلاعات ورود به سامانه برای شما پیامک میشود.
4️⃣ تکمیل ثبتنام نهایی
وارد سامانه شوید و اسناد رسمی مانند کارت ملی، پروانه کسب، آگهی شرکت، سند محل فعالیت و… را بارگذاری نمایید.
5️⃣ بررسی و تأیید توسط سازمان امور مالیاتی
در صورت صحت اطلاعات و مدارک، فرآیند بررسی آغاز میشود.
6️⃣ صدور کد اقتصادی جدید
در صورت تأیید، کد اقتصادی شما صادر شده و از طریق پیامک یا پنل اعلام میشود.
از مهر ۱۴۰۱ درج این کد در تمام فاکتورها، قراردادها و دفاتر قانونی الزامی است.
نحوه استعلام کد اقتصادی
برای استعلام کد اقتصادی افراد یا شرکتها، به دو روش رسمی میتوان اقدام کرد:
1️⃣ استعلام از طریق سامانه evat.ir
مناسب برای بررسی اعتبار مؤدیان مالیات بر ارزش افزوده.
2️⃣ استعلام از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی
جهت مشاهده اطلاعات کامل مالیاتی از جمله نام، وضعیت ثبتنام و اداره مالیاتی مربوطه.
اطلاعات مورد نیاز:
- کد ملی (اشخاص حقیقی)
- شناسه ملی (اشخاص حقوقی)
جرایم عدم دریافت یا استفاده ناصحیح از کد اقتصادی
مطابق ماده ۱۶۹ مکرر، جرایم سنگینی برای تخلفات مرتبط با کد اقتصادی تعیین شده است:
1️⃣ ۱۰٪ جریمه برای استفاده از کد دیگران یا عدم درج در فاکتور
2️⃣ ۱٪ جریمه بابت عدم ارائه فهرست معاملات
3️⃣ مسئولیت تضامنی فروشنده و خریدار در صورت سوءاستفاده از کد اقتصادی
4️⃣پلمپ واحد اقتصادی فاقد کد رسمی
ابطال کد اقتصادی
در موارد زیر، شناسه اقتصادی باید باطل گردد:
1️⃣فوت اشخاص حقیقی
2️⃣انحلال شرکتهای حقوقی
3️⃣پایان فعالیت یا اعلام کتبی خاتمه کار
4️⃣حکم قضایی برای ابطال
در هر صورت، شخص یا نماینده قانونی موظف است در اسرع وقت به اداره مالیاتی مراجعه کرده و کارت اقتصادی را تحویل دهد.
تکالیف دارندگان کد اقتصادی
تمامی اشخاص مشمول، پس از دریافت کد اقتصادی، موظفاند:
1️⃣ در کلیه قراردادها، فاکتورها و اسناد مالی کد اقتصادی خود را درج کنند.
2️⃣ تغییرات اطلاعاتی مانند نشانی، نام، شغل یا انحلال شرکت را حداکثر ظرف یک ماه به اداره مالیاتی اطلاع دهند.
3️⃣فقط از کد اقتصادی معتبر و مختص خود استفاده کنند.
4️⃣از درج کد اقتصادی دیگران بهشدت پرهیز کرده و در صورت مشاهده، آن را گزارش دهند.
نتیجهگیری
کد اقتصادی، نهتنها مجوز فعالیت اقتصادی، بلکه ستون فقرات شناسایی مالیاتی و اعتبار رسمی یک واحد تجاری در ایران است. دریافت، استفاده و استعلام صحیح آن از الزامات اولیه هر حسابدار، مدیر مالی، و فعال اقتصادی است. ثبتنام نکردن در مهلت قانونی و استفاده نادرست از کد دیگران، میتواند منجر به جرایم سنگین و از دست رفتن اعتبار تجاری شود.
در دنیای مالیاتی امروز، اگر کد اقتصادی ندارید، نه میتوانید خرید و فروش رسمی انجام دهید، نه قراردادی ببندید و نه حتی حساب شرکتی افتتاح کنید.
سوالات متداول درباره کد اقتصادی
آیا کد اقتصادی همان شناسه ملی شرکت است؟
خیر. کد اقتصادی برای اشخاص حقیقی و مشارکتها متفاوت است. فقط در مورد اشخاص حقوقی (شرکتها)، کد اقتصادی برابر با شناسه ملی ۱۱ رقمی شرکت است.
اگر اشخاص حقیقی چند محل فعالیت داشته باشند، چند کد اقتصادی دریافت میکنند؟
در صورت داشتن چند واحد شغلی مستقل، برای هر محل فعالیت، باید یک کد اقتصادی جداگانه دریافت شود.
استفاده از کد اقتصادی شخص دیگر چه پیامد قانونی دارد؟
طبق ماده ۱۶۹ مکرر، این تخلف مشمول ۱۰٪ جریمه مبلغ معامله و مسئولیت تضامنی مالیاتی بین طرفین خواهد بود.
آیا درج شناسه ملی بهجای کد اقتصادی در فاکتور قابلقبول است؟
خیر. در فاکتور رسمی فقط کد اقتصادی معتبر مطابق با فرمت سازمان امور مالیاتی پذیرفته میشود. درج شناسه ملی بهتنهایی کفایت نمیکند.
در صورت تغییر نشانی یا تغییر شغل، کد اقتصادی باید تغییر کند؟
خیر، اما باید حداکثر ظرف یک ماه تغییرات را در سامانه مالیاتی ثبت و بهروزرسانی کنید، در غیر این صورت مسئولیت قانونی بهعهده مؤدی است.
آیا استعلام کد اقتصادی شرکتها برای عموم آزاد است؟
بله. استعلام از طریق سامانه رسمی tax.gov.ir برای بررسی اعتبار شرکتها در دسترس عموم قرار دارد و رایگان است.
دیدگاهتان را بنویسید