برگه تشخیص مالیات
وقتی اظهارنامه ارسال میشود، سازمان امور مالیاتی یکسال فرصت دارد رسیدگی کند و نتیجه را در قالب برگه تشخیص مالیات ابلاغ نماید. اگر عدد تعیینشده با اظهار مؤدی متفاوت باشد، معمولاً بهدلیل رد برخی هزینهها، نبود مدارک کافی یا اختلاف در محاسبه است. پس از ابلاغ برگه تشخیص مالیات، مؤدی ۳۰ روز فرصت اعتراض الکترونیکی دارد. این چارچوب برای انواع مالیاتها بهصورت مستقل اجرا میشود و در صورت عدم رسیدگی یا عدم ابلاغ در مهلت، اظهارنامه قطعی تلقی میگردد.
تعریف «برگه تشخیص مالیات»
برگه تشخیص مالیات (نامه ارزیابی مالیاتی) اوراق رسمی است که رقم مالیات محاسبهشده بر مبنای اظهارنامه مؤدی را ابلاغ میکند. سازمان مکلف است حداکثر ظرف یکسال از تسلیم اظهارنامه، رسیدگی کند و حداکثر سهماه پس از پایان مهلت مقرر، برگ تشخیص را صادر نماید. برای مالیاتهای مختلف (عملکرد، حقوق، تکلیفی و…) برگههای مجزا صادر میشود و این برگه را در بسیاری موارد «برگ ارزیابی عمومی مالیاتی» نیز مینامند. اگر اداره امور مالیاتی در مهلت، به دفاتر و اسناد رسیدگی نکند یا برگه تشخیص را ابلاغ ننماید، اظهارنامه قطعی است.
انواع «برگه تشخیص مالیات»
برگه تشخیص برای هر پایه مالیاتی جداگانه صادر میشود. عناوین رایج شامل:
1️⃣ برگ تشخیص مالیات اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل
2️⃣ برگ تشخیص مالیات اجاره
3️⃣ برگ تشخیص مالیات بر ارث
4️⃣ برگ تشخیص مالیات نقل و انتقال
5️⃣ برگ تشخیص مالیات سرقفلی
6️⃣ برگ تشخیص مالیات بر درآمد اتفاقی
7️⃣ برگ تشخیص مالیات حقوق
8️⃣ برگ تشخیص مالیات عملکرد
9️⃣ برگ تشخیص مالیات تکلیفی
در همه این موارد، ابلاغِ مبلغ محاسبهشده بهصورت رسمی و مستقل انجام میشود.
تفاوت «برگه تشخیص»، «برگ مطالبه» و «برگ قطعی»
در ادبیات مالیاتی، عنوان برگ اهمیت دارد:
1️⃣ برگ تشخیص: برای مالیات عملکرد و حقوق صادر میشود.
2️⃣ برگ مطالبه: وقتی مکلف، موظف به کسر و پرداخت مالیات دیگری است یا جایی که نیازی به رسیدگی نیست (مانند مالیات بر ارزش افزوده و برخی مالیاتهای تکلیفی از جمله اجاره موضوع تبصره ۹ ماده ۵۳)، بهجای برگه تشخیص، برگ مطالبه صادر میگردد. از مصادیق متداول مطالبه: ارزش افزوده، جرایم موضوع ماده ۱۶۹ ق.م.م، مالیات خودروهای لوکس، خانههای لوکس، خانههای خالی و تکلیفی اجاره.
3️⃣ برگ قطعی: سند نهاییکردن مالیات است. اگر مؤدی ظرف ۳۰ روز اعتراض نکند، رقم برگ تشخیص قطعی میشود.
ابلاغ الکترونیک: واقعی و قانونی
ابلاغ از طریق درگاه الکترونیک انجام میشود و دو حالت دارد:
1️⃣ ابلاغ واقعی: اگر مؤدی طی ۲۰ روز اوراق بارگذاریشده را رویت کند، همان زمانِ رؤیت، تاریخ ابلاغ محسوب میشود.
2️⃣ ابلاغ قانونی: اگر مؤدی ظرف ۲۰ روز وارد حساب کاربری نشود، روز بیستویکم تاریخ ابلاغ قانونی است. اگر روز بیستویکم تعطیل باشد، اولین روز کاری پس از تعطیل تاریخ ابلاغ خواهد بود.
دریافت «برگ تشخیص مالیات»
دریافت بهصورت حضوری یا غیرحضوری ممکن است.
مسیر آنلاین در my.tax.gov.ir:
1️⃣ ورود با کد ملی، رمز عبور و کد امنیتی؛ دریافت و ورود رمز یکبار مصرف.
2️⃣ از منوی سمت راست، انتخاب کارتابل ابلاغ الکترونیک.
3️⃣ انتخاب نمایش برگ ابلاغ برای مشاهده و سپس چاپ.
از همین کارتابل میتوان ثبت اعتراض را نیز انجام داد.
مهلت و نحوه اعتراض به «برگه تشخیص مالیات»
مبنای قانونی، ماده ۲۳۸ قانون مالیاتهای مستقیم است: مؤدی از تاریخ ابلاغ ۳۰ روز فرصت دارد شخصاً یا بهوسیله وکیل تامالاختیار مراجعه و با ارائه اسناد و مدارک، درخواست رسیدگی مجدد ثبت کند. همین فرایند بهصورت الکترونیکی در درگاه ملی خدمات الکترونیک نیز قابل انجام است. مسیر سامانه:
1️⃣ ورود به my.tax.gov.ir و کارتابل شخصی؛
2️⃣ منوی درخواستها؛
3️⃣ گزینه ثبت اعتراض و شکایات؛
4️⃣ انتخاب پرونده از لیست؛
5️⃣ گزینه اعتراض به ممیز کل؛
6️⃣ درج شماره برگه تشخیص، تاریخ صدور، تاریخ ابلاغ، نوع برگه و شرح اعتراض و سپس ثبت.
محاسبه مهلتها و نکات زمانی
- مهلت اعتراض: ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ.
- اگر روز آخر با تعطیل ادارات مصادف شود، آن روز بهحساب نمیآید؛ اولین روز غیرتعطیل، آخرین مهلت است (بر مبنای ماده ۴۴۴ آ.د.م).
- وقتی ابتدای موعد «تاریخ ابلاغ» ذکر است، روز ابلاغ و روز اقدام جزو مدت حساب نمیشود؛ در عمل، فرصت مؤدی برای اعتراض میتواند معادل ۳۲ روز تلقی شود (بر مبنای ماده ۴۴۵).
- ثبت الکترونیک اعتراض در درگاه ملی پذیرفته است.
- در ارسال پستی، تاریخ تسلیم به پستِ سفارشی تاریخ تسلیم به مرجع مالیاتی محسوب میشود (تبصره بند ۵ دستورالعمل دادرسی).
- اگر از تاریخ وصول اعتراض تا تاریخ قطعیشدن مالیات بیش از یکسال طول بکشد، جریمه ۲/۵٪ ماهانه نسبت به مدتِ مازادِ یکسال تا تاریخ ابلاغ برگ قطعی، قابل مطالبه نیست (تبصره ۲ ماده ۱۹۰).
مدارک لازم برای اعتراض
برای پیگیری اعتراض، مدارک متعارف عبارت است از:
1️⃣ اصل و کپی کارت ملی شخص حقیقی و فرم شکایت تکمیلشده.
2️⃣ برای اشخاص حقوقی: فرم شکایت توسط نماینده، مهر شرکت و تصویر روزنامه رسمی.
3️⃣ در صورت داشتن وکیل: وکالتنامه معتبر و کارت ملی وکیل و فیش تمبر وکالتی.
4️⃣ تصویر رأی اداره امور مالیاتی مربوط (حسب مورد).
سیر رسیدگی به اعتراض
پس از ثبت اعتراض:
1️⃣ ابتدا موضوع به ممیز کل ارجاع میشود؛ اگر مدارک را کافی بداند، برگ تشخیص رد یا تعدیل میشود و مراتب ظهر برگ تشخیص درج و امضا میگردد.
2️⃣ اگر کافی نباشد، پرونده به هیات حل اختلاف بدوی فرستاده میشود.
3️⃣ در صورت اعتراض به رأی بدوی، پرونده به هیات حل اختلاف تجدیدنظر میرود؛ مهلت اعتراض به رأی بدوی ۲۰ روز از ابلاغ است و در این مرحله، مؤدی باید مالیات مورد قبول خود را پرداخت کند.
4️⃣ پس از رأی تجدیدنظر، در صورت اعتراض، موضوع به شورای عالی مالیاتی ارجاع میشود (در ارزش افزوده مرحله شورای عالی وجود ندارد).
5️⃣ در ادامه، حسب مورد، امکان ارجاع به هیات سهنفره موضوع ماده ۲۵۱ مکرر (اعضا به انتخاب وزیر اقتصاد) وجود دارد.
6️⃣ نهایتاً، در صورت تداوم اعتراض، امکان طرح دعوی در دیوان عدالت اداری پیشبینی شده است.
✅ نکته: در هر مرحله که مؤدی رأی را بپذیرد یا برگ تشخیص را قبول کند، برگ قطعی صادر میشود.
انتخاب نماینده در هیاتهای حل اختلاف
در ترکیب هیاتهای حل اختلاف مالیاتی، سه نفر حضور دارند: نماینده سازمان امور مالیاتی، قاضی بازنشسته یا حقوقدان و نفر سوم که مؤدی میتواند انتخاب کند (مانند نماینده معرفیشده از اتاق بازرگانی، کانون وکلا، مرکز وکلا، جامعه حسابداران رسمی یا جامعه مشاوران رسمی). این انتخاب باید همزمان با اعتراض انجام شود؛ در غیر این صورت، در مراحل بعدی حق انتخاب از دست میرود.
مهلت پرداخت و شیوه تمکین
پس از برگ قطعی مالیات، مهلت پرداخت ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ است. برای جلوگیری از سوءبرداشت، اگر مؤدی مبلغ تشخیصی را قبول دارد، بهتر است کتباً تمکین و روش تسویه را اعلام کند. پرداخت از دو مسیر انجام میشود:
1️⃣ حضوری در اداره مالیات (دستگاههای پوز).
2️⃣ آنلاین در: my.tax.gov.ir از منوی «پرداخت قبضهای مالیات»، مشاهده برگ قطعی و پرداخت از طریق درگاه بانکی.
✅ نکته تکمیلی: اگر مؤدی در زمان مشخص پرداخت کند، از ۴۰٪ بخشودگی جرایم مالیاتی بهرهمند میشود. در مقابل، در صورت عدم پرداخت در موعد، واحد وصول اجرا از طرق قانونی اقدام میکند. بهعلاوه، اداره امور مالیاتی تا ۵ سال پس از صدور برگ قطعی میتواند نسبت به درآمدها یا فعالیتهای کتمانشده مطالبه مالیات داشته باشد.
تفاوت ابلاغ واقعی و قانونی در مسیر اعتراض
اگر ابلاغ واقعی باشد و مؤدی ظرف ۳۰ روز اعتراض نکند، مالیات قطعی است. اگر ابلاغ قانونی باشد و اعتراضی ثبت نشود، مؤدی در حکم معترض شناخته میشود و پرونده باید به هیات بدوی ارسال گردد (بهاستناد تبصره ماده ۲۳۹). با این حال، مختومهشدن بدون ارجاع، وقتی رخ میدهد که مؤدی نامه تمکین به برگ تشخیص را برای رئیس اداره مالیاتی ارسال و پذیرش خود را اعلام نماید.
جمع بندی :
برگه تشخیص مالیات حلقه رسمی اعلام رقم مالیات بر مبنای اظهارنامه مؤدی است. سازمان در مهلت قانونی رسیدگی و ابلاغ میکند و مؤدی ۳۰ روز برای اعتراض دارد. ابلاغ میتواند واقعی یا قانونی باشد و محاسبه زمانها تابع قواعد آیین دادرسی است. مسیر اعتراض از ممیز کل شروع و در صورت نیاز از بدوی، تجدیدنظر، شورای عالی مالیاتی، هیأت ۲۵۱ مکرر تا دیوان عدالت اداری ادامه مییابد. پس از صدور برگ قطعی، مهلت ۳۰ روزه پرداخت برقرار است و پرداخت بموقع میتواند ۴۰٪ بخشودگی جرایم به همراه داشته باشد. همه مراحلِ دریافت، مشاهده، اعتراض و پرداخت از طریق my.tax.gov.ir قابل انجام است. در تمام مسیر، عنوان برگها (برگه تشخیص، برگ مطالبه و برگ قطعی) و رعایت مهلتها، تعیینکننده نتیجه نهایی است.
سوالات متداول درباره برگه تشخیص مالیات
برگه تشخیص مالیات چیست؟
اوراق رسمی که اداره مالیات، رقم مالیات محاسبهشده را بر مبنای اظهارنامه مؤدی ابلاغ میکند. برای هر پایه مالیاتی، برگه جداگانه صادر میشود.
سازمان چه زمانی باید برگه تشخیص را صادر کند؟
حداکثر یکسال برای رسیدگی و حداکثر سهماه پس از پایان مهلت مقرر برای صدور و ابلاغ برگه.
مهلت اعتراض چقدر است و از چه تاریخی محاسبه میشود؟
۳۰ روز از تاریخ ابلاغ. اگر روز آخر تعطیل باشد، روز کاری بعدی آخرین مهلت است؛ با اعمال قاعده ماده ۴۴۵، عملاً ۳۲ روز نیز برداشت میشود.
تفاوت برگه تشخیص و برگ مطالبه چیست؟
ماهیت هر دو ابلاغ مبلغ است؛ اما در مواردی مانند ارزش افزوده یا تکالیف کسر و ایصال، بهجای برگه تشخیص، برگ مطالبه صادر میشود.
مدارک لازم برای اعتراض چیست؟
برای حقیقی: کارت ملی و فرم شکایت. برای حقوقی: فرم، مهر شرکت و روزنامه رسمی. در صورت وکالت: وکالتنامه معتبر، کارت ملی وکیل و فیش تمبر. حسب مورد، تصویر رأی اداره مالیاتی.
مهلت پرداخت بعد از قطعیشدن چقدر است؟
۳۰ روز از ابلاغ برگ قطعی. پرداخت حضوری (پوز) یا آنلاین در my.tax.gov.ir. پرداخت بهموقع، مشمول ۴۰٪ بخشودگی جرایم است.
دیدگاهتان را بنویسید